Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZAKONY W SREDNIOWIECZU 1507skich posiadajq w XV wieku lqcznie niewiele ponad 50 duzychklasztor6w m~skich wraz z kilkudziesi~cioma malymi prepozyturami,zakony zebracze ze swymi prawie 200 domami stanowiqgrup ~ zdecydowanie g6rujqcq. Wszystko wskazuje na to, ze gdybysmyposiadali szczeg610wq statysty k~ liczby mnich6w, kanonik6wregularnych i mendykantow, przewaga tych ostatnich zarysowalabysi~ jeszcze wyrazniej. W zasadzie kazdy konwent zebraczy powinienposiadac co najmniej 12 braci i to pod grozbq utraty cennych dlagrupy zyjqcych w klasztorze ludzi praw konwenckich. Mamy tezpOdstawy do mniemania, ze nawet najmniejsze i najbiedniejszeklasztory rzadko kiedy schodzily trwale ponizej owej liczby apostolskiej12. Uwazny obserwator nie tylko historii, ale takze i wspolczesnegomu zycia, Jan Dlugosz (zm. 1480) podnosi mi~dzy innymiuderzajqcq go liczebnosc domow mendykanckich. Jak si~ wydaje,w najwi~kszych z tych domow wyjqtkowo tylko bywalo wi~cej niz70 zakonnikow. Te najwi~ksze domy byly to oczywiscie klasztorynajwi~kszych miast owczesnych, zwlaszcza Krakowa i Wroclawia.Zachowana szcz~sliwie dla Wroclawia z poczqtkow XVI wieku,niezwykle dzis dla nas cenna i ciekawa statystyka liczby tamtejszychduchownych wymienia 209 mendykantow, a mianowicie 66 dominikanow,71 bernardynow, 31 franciszkanow, 41 augustianow.W stosunku do ogolnej liczby 298 zakonnikow wyst~pujqcychw spisie wroclawskim stanowi to ponad 2/3 calosci. Brak podobnychzestawien dla Krakowa, nie ulega jednak wqtpliwosci, zeogolna liczba mendykantow b~dzie tu co najmniej taka sama jakwe Wroclawiu. Krakow byl jedynym miastem na calym interesujqcymnas obszarze, ktory posiadal w drugiej polowie XV wiekupi£:c klasztorow zebraczych reprezentujqcych wszystkie zakonytego typu istniejqce wowczas w Polsce. Dominikanie krakowscyliczyli w 1472 r. 60 zakonnik6w, bernardyni zas w tym czasie dochodziliniekiedy, jak stwierdza Dlugosz, do okolo 100. Wobec tychwielkich, przekraczajqcych p61 setki braci dom6w za klasztorysredniej wielkosci mozemy uwazac te, dzis liczne, w ktorych przebywaloprzeci~tnie 20-30 zakonnikow. Statystyka domow bernardyiiskichw poczqtkach XVI wieku wymienia np. 30 braci w Tarnowie,25 w Przeworsku, po 20 w Koscianie, Wschowie, Kaliszu,Lowiczu. Nie zapominajmy, ze te wzgl£:dnie wysokie cyfry pochodzqz okresu generalnego kryzysu zycia zakonnego, obejmujqcego takzePolsk£:, choc jak widac mendykanci wychodzq z tego kryzysu bezporownania lepiej od mnichow a nawet kanonikow.Dane dla prowincji bernardynow polskich z przelomu XV i XVIstulecia mowiq 0 okolo 700 zakonnikach na 25 klasztorow. Daje toprzeci£:tnie 28 braci na konwent. Wydaje si~, ze jest to w tymczasie przeci~tna nieco wyzsza anizeli w innych, wspolczesnych