Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

PARAFIE W XVI-XVIII W.1541wyst~powaJi duchowni przy. kosciolach parafii miejskich Jub teztych parafii, kt6rych osrodki znajdowaly si~ w miasteczkach.Do pierwszej z wymienionych wyzej grup duchowieiistwa nalezeliplebani i prepozyci oraz ich pomocnicy wikariusze. Na' czeleparafii stal pleban lub prepozyt, kt6ry tytul ten nosi! na skutekspecjalnej erekcji prepozytury z beneficjum plebaiiskiego. Prepozytompodlegaly zlozone przynajmniej z'trzech ksi~zy kolegiamansjonarzy. POCZqwszy od pierwszej polo"wy XIX w. tytul prepozytazanika. W tym tez czasie wychodzi r6wniez z uzyciatytul plebana. Na ich miejsce wchodzi zas tytul pJ:oboszcza, kt6ryistnieje do dzisiaj.Podobnie jak w okresie wczesniejszym, w XVI-XVIII w. naobsad~ pleban6w lub prepozyt6w duzy wplyw mieli patronowieczyli kolatorowie kosciol6w parafialnych. Jednym z najwazniejszychich uprawnieii w stosunku do kosciol6w parafialnych, trwajC\cymod wczesnego sredniowiecza, bylo przyslugujqce im prawoprzedstawiania biskupom kandydat6w na beneficja. .W XVI-XVIII w., podobnie jak w okresie wczesniejszym, prawopatronatu nad kosciolami parafialnymi posiadali: kr61, Kosci61,szlachta i mieszczaiistwo. Sposr6d wymienionych najliczniej bylareprezentowana szlachta, kt6ra je posiadala nie tylko nad kosciolamiznajdujqcymi si~ w jej dobrach ale takze cz~sto i w dzierzawionychprzez niq posiadlosciach kr6lewskich. Rola wlascicielilub dzierzawc6w szlacheckich jako patron6w kosciol6w nabralaszczeg61nego znaczenia w okresie reformacji. Wynikalo to z traktowaniaw tym czasie przez patron6w kosciol6w a szczeg61niebeneficj6w plebaiiskich jak gdyby prywatnej wlasnosci. Zdarzalys i ~ llnwet wypadki respektowania tej uzurpacji przez wladze koscielne.Konsekwencjq takiego stanowiska szlachty byla mi~dzyinnymi zamiana kosciol6w parafialnych na zbory przez patron6w,kt6rzy przechodzili na protestantyzm. Ponadto w wielu wypadkach,chociaz szlachta jawnie nie zrywala z katolicyzmem, nie chcialajedn