Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W 8REDNIOWIECZU1453najmniej od drugiej polowy XI w., przy czym, jak wskazujq poswiadczonedla XI w. konsekracje kosciol6w, proces ten juz w tymwczesnym okresie przebiegal pod pewnq kQntrolq czynnik6w koscielnych.Koscioly te, jakkolwiek stanowily prywatnq wlasnose fundatorow,zajmowaly jednak w obr~bie wlosci wyodr~bnione stanowisko,o czym swiioldczy uchwytny juz od poczqtkow XII w. fakt posiadaniaprzez nie uposazenia wydzielonego i odr~bnego od dochodow i majqtkowfundatora. Rozmiary XII-wiecznych kosciolow wskazujq, zeswiqtynie te byly przeznaczone dla zaspokajania potrzeb religijnychokolicznej ludnosci, wobec czego wydaje si~ oczywiste, ze obslugujqcyswiqtynie te duchowni byli wyposazeni w zespol uprawnien,mieszczqcych si~ w poj~ciu cura animarum, choe dowodnie wykazacmozemy to dopiero dla drugiej polowy XII w. Znaczne zag~szczeniekosciolow na .pewnych terenach juz w tym wczesnym okresie orazich zwiqzki z osrodkami administracji panstwowej i prywatnychposiadlosci stanowily przeslanki do wyksztalcenia si~ okr~gu parafialnego.Formulujqc wi~c bardzo ostroznie plynqcy z pO'.,vyzszychobserwacji "llliosek musimy stwierdzie, ze budowane w Polscew XI-XII w. koscioly pozakatedralne posiadaly duzo cech kosciolowparafialnych. Nie bez znaczenia jest zas stwierdzenie, zew sqsiednich W~grzech i Czechach, kt6re przyj~ly chrzescijanstwomniej wi~cej wspolczesnie z nami, mozna, dzi~ki bogatszej podstawiezrodlowej, stwierdzic funkcjonowanie organizacji parafialnejjuz w pierwszej polowie XI w. Przyjrzenie si~ zas rozwojowi organizacjikoscielnej na Pomorzu Zachodnim, ktorego systematycznqchrystianizacj~ rozpocz~to - pomijajqc efemerycznq dzialalnosebiskupstwa kolobrzeskiego w poczqtkach XI w. - w latach trzydziestychXII w. kaze rowniez wnosie 0 wczesnych poczqtkachorganizacji parafialnej w Polsce. 2ywoty sw. Ottona pozwalajqustalic, ze biskup ten w czasie dwoch swoich misji pomorskichprzeprowadzonych w latach dwudziestych XII w. zbudowal okolo14 kosciolow w 12 miejscowosciach. Opisujqcy zas pierwszq wypraw~misyjnq z r . 1124 Ebo wsrod obowiqzkow religijnych, o .ktorychpouczal biskup ludnose, wylicza m. in. chrzest dzieci, ucz~szczaniedo kosciola na mszc w niedziele i swi~ta, grzebaniezmarlych na cmentarzu, spowiadanie si~ przed kaplanem w kosciele,wzywanie kaplana w czasie choroby. Nie ulega wqtpliwosci,ze wykonywanie tych nakazow religijnych mialy umoiliwie wznoszoneprzez biskupa koscioly. Obslugujqcy je duchowni musieliwi~c posiadac uprawnienia do sprawowapia pieczy duszpasterskiejnad okolicznq ludnosciq. Tutaj trzeba przypomniee, ze materialzr6dlowy informuje nas tylko posrednio 0 uprawnieniach duszpasterskichkosciolow w Polsce w tym czasie, pozwalajqc jedyniena stawianie hipotez. Sytuacja zas pomorska, wysuni~te przez