Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W 8REDNIOWIECZU1449z wi~kszq pewnosciq do XI-XII w. W oparciu 0 powyzsze ustaleniasondazowe obliczono niedawno szacunkowo liczb~ kosciol6w parafialnychw calej diecezji krakowskiej w XII w. na 174. Poniewazw r . 1325 istnialo w calej diecezji 467 kosciol6w parafialnych,wynikaloby stqd, ze w latach 1201-1?25 przybyly 293 kosciolyparafialne, co jest nieprawdopodobne, gdyz kolonizacja naprawieniemieckim, b~dqca przejawem rozwlJaJqCego si~ osadnictwa,w XIII w. nie zaznaczyla si~ jeszcze silnie na terenie Malopolski.Trzeba wi~c przyjqC jako daleko bardziej prawdopodobne znaczeniewi~kszq liczb~ kosciol6w w diecezji krakowskiej przed XIII w .Widzielibysmy jq w granicach ok. 250. W interesujqcym nas wypadkudiecezji krakowskiej mozna stwierdzic, iz dokonujqcy si~ tu rozw6jsieci parafialnej w XIV i XV w . mial miejsce w zwiqzku z rozwijajqcymsi~ osadnictwem. W tym czasie np. rozwija si~ ona gwaltowniew Malopolsce poludniowej w zwiqzku z zakrojonq na szerokqskal~ akcjq kolonizacyjnq Podhala. Podobnie w archidiakonacielubelskim po okresie stagnacji w rozwoju sieci parafialnejw w. XIV intensywny jej rozw6j dokonuje si~ znowu od koncaXIV do polowy XV w., zas w ziemi lukowskiej rna on miejscew XV i XVI w., gdyz dopiero w tym czasie tereny te zostalyobj~te szerszq akcjq osadniczq. Podobnie na pozostalych, przebadanychterenach diecezji krakowskiej - w prepozyturze wislickiej,w archidiakonatach sandomierskim, zawichojskim, radomskim- dokonujqcy si~ po r. 1325 rozw6j sieci parafialnej obejmujeprzede wszystkim tereny osadniczo mlodsze, na kt6rych w tymczasie odbywa si~ akcja kolonizacyjna. 0 tym, ze rozw6j sieciparafialnej po r. 1325 jest przede wszystkim wyrazem rozwijajqcegosi~ osadnictwa, swiadczy takze to, ze na terenach 0 starszym osadnictwiesiec parafialna po r. 1325 rozwija si~ znacznie slabiej.Tak np. w dekanacie Ksiqznice, obejmujqcym tereny na p6lnoc odWisly i wsch6d od Czarnej istniejqce w r. 1325 parafie stanowilyponad 87% stanu parafii z drugiej polowy XV w . Podobnie w g~stozaludnionym w XIV w. zawichojsko-opatowskim kompleksie osadniczymilosc parafii istniejqcych w r. 1325 stanowila 82% parafiiz drugiej polowy XV w. Swiadczy to 0 tym, ze w poczqtkachXIV w. stan sieci parafialnej pokrywal istniejqce zapotrzebowanie.Co wi~cej! W XV w. mozemy stwierdzic wypadki bqdz calkowitejlikwidacji istniejqcych parafii, bqdz tez tylko ich samoistnego stanowiskaw drodze afiliacji, czyli komasacji w jednym r~ku odr~bnegodotychczas kierownictwa, co w pewnym stopniu swiadczyo przesycie parafialnym pewnych teren6w. Powstaje pytanie, kiedysiec parafialna pokryla istniejqce zapotrzebowanie? Fakt, izw XIV i XV w. rozwijala si~ ona w duzej mierze r6wnoleglez osadnictwem, kaze przypuszczac, ze nasycenie terenu plac6wkami