Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1538STANISLAW LITAKi zaludnieniu utrudnia dokladne przedstawienie proporcji mi~dzyliczbq Ideru i liczbq lUdnosci w XVI w. Stqd tez z koniecZl1oscimusimy si~ tu oprzec na dan}ch szacunkowych, kt6re tylkoz grubsza mogq nas zorientowac w sytuacji.Duchowienstwu a raczej jego niedostatecznej Iiczbie sporo uwagiposwi~cajq synody z konca XVI i pierwszej polowy XVII w. Naniedob6r kieru w diecezji plockiej w koncu XVI w. zwracajquwag~ akta synodu biskupa plockiego Wojciecha' Baranowskiegoz r. 1593. Z tym samym problemem spotykamy si~ nieco p6zniejna terenie diecezji wlodawskiej (1607) i chelminskiej. W aktachsynodu biskupa wlodawskiego Macieja Lubienskiego z r. 1614 azdwukrotnie podkresIono dotkliwy brak duchowienstwa. Wedlugprzekazu Tomasza Pirawskiego z 1'. 1613 brak bylo r6wniez duchownychw archidiecezji Iwowskiej. Na brak kIeru parafiaInegowskazujq r6wniez wzmianki w aktach synod6w diecezji poznanskiejz lat 1621 i 1642. Niedobor w zakresie Iiczby duchowienstwaparafiainego sygn'aIizujq r6wniez biskupi w swoich reIacjach 0 staniediecezji do Rzymu. Charakterystycznq pod tym wzgI~dem jestrelacja wspomnianego juz biskupa plockiego Wojciecha Baranowskiego.Wreszcie 0 braku instytuowanych pIebanow, jak i innychrodzajow duchowienstwa parafiaInego informujq nas aktawizytacji z konca XVI w. W zwiqzku z powyzszym zachodzi pytanie,czy rzeczywiscie chodzilo 0 brak ksi~zy w ogoIe, czy tezwspomniane braki byly wynikiem nieodpowiedniego ich rozmieszczenia.Chociaz ze wspomnianych wyzej przyczyn jest rzeczq trudnqustalenie dokladnej Iiczby Ideru parafiainego w Polsce XVI w.,tojednak istniejq pr6by szacunkowych obIiczen przynajmniej dIaniektorych diecezji. Probuje si~ np. ustaIic liczb~ duchowienstwaswieckiego w diecezji krakowskiej dia okresu konca XVI w. naok. 1500 ksi~zy, w tym zas kIeru parafiaInego na ok. 1250 wliczajqcw to r6wniez prepozytow szpitaInych, mansjonarzy i altarzystow.Z Iiczby tej ok. 800 (ok. 64%) to rzqdcy parafii a ok. 450(ok. 36%) to kier pomocniczy. Rownoczesnie zas przyjmuje si~,ze na przelomie XVI i XVII w. bylo w diecezji krakowskiejok. 940 kosciolow parafialnych. Z Iiczby tej ok. 100 (ok. 10%)znajdowalo si~ przejsciowo w r~kact protestanckich. W posiadaniukatoIikow bylo wi~c ok. 840 kosciolow parafialnych. A wi~cna ·ok. 840 parafii wypadaloby ok. 800 rzqdcow. Z tego wynika,ze ok. 40 (niecale 5%) parafii nie mialo swoich rzqdc6w. Korzystniejsprawa ta b~dzie wygIqdala, jesli wezmiemy pod uwag~ rowniezi kler pomocniczy i obIiczymy stosunek kleru w og6Ie do liczbyparafii. Liczba kieru parafiainego podwyzszy si~ w6wczas dook. 1250 na ok. 840 parafii. Na jednq parafi~ wypadnie wi~c od