Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZAKONY W SREDNIOWIECZU1509przestrzegania slubow itd. Wiele wskazuje na to, ze szczegolniemale klasztorki znosic muszq w XV w. bied~ przynajmniej w sensieniemoznosci zaspokajania tak podstawowych dla nich potrzeb jakksiqzki czy brewiarze. Niemniej jednak wszystko wskazuje na to,ze zakony zebracze jako calosc przechodzily w Polsce XV w.przez ogolno-zakonny kryzys znacznie lepiej od innych grup i formacjizakonnych. Jednym z przejawow ich zywotnosci byl silny,zwlaszcza w wi~kszych miastach, ruch reformatorski. Rozwoj bernardynow,czyli franciszkanow-obserwantow, uwazajqcych si~ zaprawdziwych realizatorow zalozeil Franciszkowego programu, jesttylko jednym z przykladow tego ruchu. Powazny ruch obserwanckiwyst~puje od polowy XV wieku takze u dominikanow, gdzie z jegoszeregow rekrutuje si~ szereg wybitnych prowincjalow.Dla wykazania roli mendykantow w Polsce sredniowiecznejuwzgl~dnic trzeba, obok danych statystycznych czy dotyczqcych±ycia wewnqtrz-klasztornego, ich miejsce w ramach intensywniedokonywujqcych si~ przemian globalnych spoleczeilstwa polskiegowiekow srednich. Przypomnijmy tu zwlaszcza wielkq wag~ zmianw strukturach i kulturach spolecznych XIII stulecia. Mendykanciznalezli si~ w samych centrach ~achodzqcych przemian, przedewszystkim w ·miastach i osrodkach wladzy ksiqz~cej, i zyskali tymsamym mozliwosc gl~bokiego wnikni~cia i zwiqzania si~ z zyciemrozwijajqcego si~ spoleczeilstwa. Reprezentujqc nie tylko · nowymodel zycia religijnego, ale i zwiqzany z nim nowy typ kulturyscholastycznej, miejskiej, uniwersyteckiej, dominikanie i franciszkanie,a za nimi i inni, byli w Polsce niejako popularyzatoraminowych wartosci religijno-kulturalnych, wytworzonych na Zachodzie,kultury i chrzescijailstwa scholastycznego, rzec mozna miejskiego.Zarazem zas, zwiqzani szczegolnie mocno i wielorakoz miejscowym spoleczeilstwem i jego najzywotniejszymi kr~gami,dokonywali w swych grupach ogromnej i tworczej pracy codziennego,swiadomego konfrontowania wartosci i postaw tradycyjnych,rodzimych, z nowymi. Brak dotqd wystarczajqcej ilosci studiowprowadzonych w tej wielkiej perspektywie badawczej. Wolno zasoczekiwac, ze studia takie przyniosq rezultaty wielkiej doniosloscidla historii polskiej kultury. Obok lepiej moze w dotychczasowejhistoriografii dostrzezonych i docenionych elitarnych srodowiskkleru swieckiego, skupionego w kapitulach katedralnych i kolegiackich,wystqpi tu rola srodowisk mendykanckich, szczeg6lniedoniosla w dziedzinie gl~bokich przeobrazeil mentalnosci. religijnejspoleczeilstwa.