Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

BIS K UPSTWA W WIEKACH SnEDNICI-I 1411rzC)dkowane przez Mieszka I i jego przodkow w1adzy jednegomonarchy, przy czym Sq to terytoria, ktore jak si ~ zdaje bylynajblizsze mozliwosci zorganizowania wlasnych organizmow panstwowych.Wskazuje to, iz przed nowC) religiC) i jej organizac,iC)panstwo postawilo zadania unifikacyjne. Sprzyjala temu silnawIadza metropolity, ktory nie tylko decydowal 0 konfirmacji i kOI1­sekracji kandydatow na poszczegolne biskupstwa, mianowanychprzez ksi~cia, ale rowniez kontrolo"va1 ich poczynania. 0 wadze,jakC) monarcha przywiC)zywal do metropolii, swiadczq nie tylk6zabiegi 0 jej stworzenie, ale rowniez zabiegi 0 utrwalenie jej bytuoraz obrona przed zakusami niemieckich metropolitow magdeburskich.Swiadczy 0 tym rowniez obsada personaIna metropolii.Pierwszy arcybiskup, Gaudenty, chociaz plemiennie obcy, jednakbyl czlowiekiem bliskim polityki ksi~cia. Stosunkowo szybko stolicaarcybiskupia zostala opanowana przez Polakow, przedstawicielirodow, ktorych czlonkowie to nie zwykli komesi ksi~cia, ale duceg,principes ten-ae, a wi~c potomkowie owych wladcow terytorialnychzwiqzkow plemiennych, ktore weszly w sklad zunifikowanegopanstwa' polskiego. Rzecz jasna, wskazuje to, iz gora feudalnC1szybko docenila rol~ metropolity w panstwie i w organizacji koscielnej.Nieco inaczej ksztaltuje si~ obsada biskupstw. Tutaj jeszczew polowie XII w. mozna obserwo\vac obsad~ obcokrajowC), ale Sqto przede wszystkim ludzie ksi~cia. Taka obsada szczegolnie dlugoutrzymuje si~ w tych diecezjach, z ktorymi k s iqz~ wiqzal specjalnicswe plany 'polityczne, a wi~c w diecezjach polnocnych, zorganizowanychna poczC)tku XII w. z myslq mi~dzy innymi 0 integracjiPomorza. OdmiennosciC) stosunk6w pod tym wzgl~dem wyr6zniC1si~ biskupstwo krakowskie, od drugiej tercji XII w. stale obsadzaneprzez przedstawicieli moznowladztwa malopolskiego, kt6rezdaje si~ w tym wzgl~dzie czerpac wzory z wczesniejszych obsadtego biskupstwa, mianowicie z XI w., kiedy biskupami krakowskimizostawali niejednokrotnie, jak si~ zdaje, cz1onkowie rodziny ksi~cia.Sytuacja organizacji koscielnej w X-XII w. zadecydowala, iinie obserwujemy jeszcze zjawisk, kt6re przyni6s1 XIII i XIV w.Mimo podporzqdkowania jej w1adzy i celom panstwa, przede wszystkimb.iskupom nalezy przypisae inicjatyw~ poczynan chrystianizacyjnych.Przez biskup6w zdajq si~ one bye kierowane i kbntrolowanenawet wowczas, gdy prowadzq je grupy kleru kanonickiegoi mniszego, dlatego pozbawione egzempcji czyli wyj~cia spod w1adzybiskupa diecezjalnego. Spe1nianie zadan w tym zakresie u1atwialistosunkowo liczni biskupi-misjonarze, zwiqzani z dworemksiC)2:~cym, ktorzy przemierzali, zapewne nie bez wiedzy biskupowmiejscowych, rozleg1e po1acie kraju, gloszqc slowo Boze. W ten