Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W SREDNIOWIECZU 1443o pierwszych fundacjach moznych pochodzq dopiero z przelomuXI/XII w. 0 zbudowaniu koscioia przez pewnego wielmoz~ w nieokreslonymblizej miejscu informuje Gall; w latach 1110-1117ufundowal kosciol w Pacanowie, w obr~bie swych dobr, Siemianz rodu Nagodzicow; do roku 1063 odnosi k6nsekracj~ kosciolaw Kazimierzy MaIej, ufundowanego przez rycerstwo, czternastowiecznyfalsyfikat, przy czym analiza uposazenia i pozniejszegookr~gu parafialnego, jak rowniez zgodnose terminu konsekracjiz pontyfikatem owczesnego biskupa Lamberta, wymienionego w falsyfikacie,pozwalajq uznae wiarygodnose wspomnianej daty. Naszczegolnq uwag~ zasluguje zas swiadectwo Galla, ktory mowiqco wspomnianej wyzej fundacji nieznanego nobila stwierdza ist-­nienie zwyczaju Iqczenia" konsekracji koscioia z uroczystosciamiweselnymi, co kronikarz ten pot~pia jako niestosowne. Wytworzeniesi~ zwyczaju wymaga zas wielokrotnego powtarzania pewnej·czynnosci przez dIuzszy okres czasu. Istnienie wi~c w czasachGalla zwyczaju zwiqzanego z konsekracjq dowodzi, ze nie mamytu do czynienia ze zjawiskiem jednostkowym, ale charakteryzujqcymsi~ pewnq cz~stotliwosciq i trwajqcym od pewnego czasu.Dlatego tez nie wydaje si~ slusznym poglqd, jakoby pojawieniesi~ w zrodiach pierwszych wzmianek 0 kosciolach wiejskich byloodbiciem obiektywnego procesu historycznego. Wskazany przekazGalla swiadczy, ze fundowanie kosciolow przez moznych zacz~losi~ wczesniej, anizeli pierwsze 0 nich wzmianki. Pouczajqce w tymzakresie mogq bye stosunki w~gierskie . Jesli pominiemy ustawodawstwokrolow: sw. Stefana z pierwszej polowy XI w., sw. Wladyslawaz drugiej polowy tegoz stulecia i Kolomana z przelomuXI/XII w., wowczas w zakresie pierwszych wzmianek 0 kosciolachsytuacja jest tam podobna jak u nas. W dodatku zaburzenia podobnedo naszej reakcji poganskiej mialy tam miejsce w ciqgu XI w.dwukrotnie. Dzi~ki dochowanemu jednak ustawodawstwu wspomnianychwladcow nikt nie m oze twierdzie, ze na W~grzech w XI w .nie bylo rozwini~tej sieci kosciolow wiejskich. Mamy zas sladyobowiqzywania w Polsce w czasach Chrobrego podobnego jak naW~grzech ustawodawstwa. Podobnie tez analiza rozw oju sieci pa ­r afialnej, 0 ktor ej b ~ d z i e jeszcze mowa, wskazuje na zaawansowanyrozwoj sieci koscielnej w Polsce juz w XI w. W ciqgu XII w.,zwlaszcza zas w drugiej jego polowie, mnozq si ~ wiadomosci 0 fundacjachmoznowladczych.Powstaje pytanie, jaki byl zasi~g owych najstarszych kosciolawwiejskich. Czy byly przeznaczone przede wszystkim dla fundatorai jego najblizszego otoczenia, czy tez dla ogalu ludnosci,Odpowiedzi dostarczajq tu rozmiary swiqtyn, wskazujqce na ichpojemnose. Wedlug dokonanych ostatnio przez J. Tazbirowq obli­•