Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1650 ADAM STANOWSKJponuje autorytetem zwiqzanym ze swoim stanowiskiem i mocnougruntowanym w opinii publicznej, niemniej zdawal sobie spraw~i z rosnqcej stale roli swojego autorytetu osobistego zaleznegowlasnie od poziomu wypelniania tych zadall.Tak znaczny wzrost efektywnosci pracy kleru byl mozliwytylko dzi~ki powaznemu podniesieniu si~ poziomu jego wyksztalcenia.W poczqtkach XIX w. okres studiow seminaryjnych ustalasi~ na poziomie 3 lat, ok. 1850 r. wynosi juz przewaznie 4 lata,aby w Galicji i zaborze pruskim pozostac na tym poziomie dokonca stulecia, a w szeregu diecezji Kongresowki podniesc si~w latach osiemdziesiqtych do 5, a ok. r. 1900, gdzieniegdzie i do6 lat. Od kandydatow wymaga si~ jednak przewaznie tylko ukonczenia4 klas osmioklasowego gimnazjum. W okresie mi~dzy­\vojennym rozpowszechnia si~ 6-letni program seminarium, a odkandydatow wymaga si~ swiadectwa maturalnego. .Wszystkie te zmiany musialy 'odbic si~ na charakterze parafiii jej funkcjach spolecznych orazna zyciu religijnym wiernych.W tej kwestii jednak musimy, przy obecnym stanie badan,ograniczyc si~ do ostroznych hipotez, wskazujqc na niektoretylko zjawiska i rezygnujqc z gory z proby systematycznego,w przyblizeniu chocby wyczerpujqcego przedstawienia tematu.W znacznym stopniu zmniejsza si~ rola parafii jako terenukontroli wykonywania przez wiernych obowiqzkowych praktykreJigijnych. Obowiqzek wykonywania ich w kosciele parafialnymogranicza si~ stopniowo do spowiedzi wielkanocnej; z parafiCj lqczysi~ nadta do dzis sakrament malZenstwa, ostatnie namaszczeniei pogrzeb. Po zniesieniu poddanstwa proboszcz traci mozliwoscwywierania nacisku poprzez wladz~ patrymonialnq. Parafia, szczegolniewiejska, pozostawala jednak terenem · kontroli spoleci:nej,nacisku opinii spolecznej egzekwujqcej przyswojony uprzedniostandard obowiqzkow religijnych. Proboszcz rna mozn05c skutecznegostymulowania tego nacisku i nieraz z niego korzysta.W rezultacie az do konca okresu mi~dzywojennego utrzymujesi~ bardzo wysoki poziom podstawowych praktyk religijnych.Obecnosc na niedzielnej Mszy sw. oraz spowiedz i Komunia wielkanocnabyly, szczegolnie na terenie wiejskim praktycznie prawiepowszechne. Na tym takze terenie zauwaza si~ szczegolnie silnie charakterystycznykonserwatyzm w rygorystycznym przestrzeganiupraktyk, ktore faktycznie przestaly miec charakter obowiCjzujqcy,np. obecnosc na nieszporach czy dawniejszych, surowszych normdotyczqcych postu.W zyciu ludnosei wiejskiej szczegolnie duzCj rol~ odgrywaly,jak si~ zdaje, odpusty i pielgrzymki. Obok funkcji seisle religijnej