Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

PARAFlE W XVI- XVIII W. 1547poniewaz 6 nie rezydowalo) wystE:powalo 16 prebendarzy i mansjonarzy.Po ·pewnym przejsciowym, jak siE: wydaje, zmniejszeniusiE: liczby kleru w latach 1721 i 1748 wystE:puje w r. 1781 wyraznaprzewaga prebendarzy i mansjonar.lY (24) nad plebanami.Z powyzszego jasno wynika, ze pOCZqwszy od polowy XVII w.wyst~puje stopniowe przesuwanie si~ akcentu z wikariuszy nakorzysc prebendarzy i mansjonarzy. Jest to wyrazem wspomnianegowyzej procesu zmiany funkcji prebend niedllszpasterskich w ciqgudmgiej polowy XVII i XVIII w .Wydaje si~, ze powstanie w ci'lgu XVI-XVIII w . duzej ilosciroinorodnych, cZE:sto malodochodowych prebend oraz niskie naogol uposazenie wikariuszy (prowizja plebanska) prowadzilo mi~dzyinnymi do pauperyzacji kleru parafialnego. Pogl~bilo tozwlaszcza r6Znic E; pod wzglE:dem majqtkowyin miE:dzy plebanamia nizszym klerem i rawnoczesnie bylo jednq z wainych przyczynwyst~powania w omawianym okresie stosunkowo licznej grupykleru w~drownego. Sklad kleru w~drownego byl bardzo roinorodny.Nie wyczerpujq go wszystkie omowione wyzej kategorieduchowienstwa. Oprocz zubozalych plebanow, malo zarabiajqcychwikariuszy i prebendarzy, wydaje si~ , ze w powaznym stopniugrupa ta byla zasilana zbieglymi z klasztorow zakonnikami, ktorzywylamujqc si~ spod wladz klasztornych szukClli cz~ s to przygodi latwego zarobku, w~drujqc po kraju. Wymieniona grllpa kleruduzo klopotu sprawiala wladzom koscielnym szczegolnie w okresiereformacji. Stanowila ona niewyczerpany material do samowolnegoobsadzania parafii przez patronow, ktorzy c z ~sto zagarnqwszycZE:SC dabr koscielnych nie zyczyli sobie instytuowanych plebanow,mogqcych dochodzic zabranych maj'ltkow w drodze prawa. Obsadzeniezas beneficjum pJebanskiego malo wymagajqcym duchownymw~drownym nie pociqgalo tego rodzaju ryzyka.Zagadnienie pochodzenia spolecznego kleru parafialnego XVI­XVIII w. nie zostalo jeszcze dostatecznie zbadane. W najnowszychpracach podkresla siE: duzy udzial na przelomie XVI i XVII w.w diecez.ii krakowskiej elementu mieszczClnskiego i chlopskiego\¥srad nizszego duchowienstwa parafialnego. Rownoczesnie wydajesiE: prawdopodobne, ze wsrod plebanaw i prepozytow przewazalow poczqtkach XVII w. mieszczanstwo a w wieku XVIIIszlachta. Bardzo fragmentaryczna jednak podstawa zrodlowa dopochodzenia stanowego kleru zwlaszcza w XVII w . nie pozwalana jakiekolwiek uogolnienie wniosk6w. Pelniejsze Zrodla do tegozagadnienia pochodzq dopiero z polowy XVIII w. Na podsta wiew.izytacji z r: 1748 moina stwierdzic, ze na terenie dekanatukazimierskiego ok. 66,6010 plebanow bylc; pochodzenia szlacheckiego,16,6010 mieszczanskiego i zaledwie 0,8°/1! chlopskiego. Zupelnie ina­•