Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W SREDNIOWIECZU1481·o szerszym zasi~gu mi~dzy biskupami a wladzq panstwowq. XIIIwieczneuklady dziesi~cinne pozwalajq stwierdzic, iz za odpowiednikdziesi~ciny snopowej uchodzila decima constituta w wysokosci12 miar potr6jnego zboza (zyto, pszenica i owies lub jE,fczmien)z lanu wzgl~dnie 12 groszy czyli 1 wiardunku (fertona). Zestrony swieckiej istniala jednak tendencja do stalego obnizaniadziesiE!ciny, szczeg6lnie na terenach nowokolonizowanych, na ktorychnieraz oddawana byla w polowie normalnej wysokosci. Ulgiw oddawaniu dziesi~ciny przyznano w polowie XIV w. soltysomi wojtom, ktorzy w zamian za pomoe w jej sciqganiu byli w Wielkopolscezupelnie zwolnieni od niej, zas w Malopolsce oddawali jqw wymiarze 0 polow~ nizszym anizeli kmiecie. Jakkolwiek w Polsceplebani pobierali dziesi~cin~ nie z racji wykonywanych poslugduszpasterskich, ale w wyniku nadania biskupa, moze-my stwierdzic,ze wi~kszosc z nich byla w jej posiadaniu przynajmniej z cz~sciokr~gu parafialnego. Istniala tendencja, by przekazac plebanowidziesi~cin~ przynajmniej z miejscowosci, w ktorej znajdowal si~kosciol parafialny. Wypadki nie pobierania przez plebana dziesi~cinyze swego okr~gu parafialnego zdarzajq si~ zwykle wsrodparafii pozno powstalych, a wi~c w okresie kiedy dziesi~cina z ichterenu byla juz rozdana.Do danin koscielnych oddawanych przez wiernych i zbieranyehprzez plebanow, jednak nie przez nich uzytkowanych, naleialoswi~topietrze. Byla to danina na rzecz stolicy apostolskiej. Genezajej nie jest dostatecznie wyjasniona. Prawdopodobnie poczqtki jejsi~gajq przelomu X i XI w. Z pewnosciq zas mozemy stwierdzic,ze byla oddawana przed rokiem 1138. Do polowy XIII w. oddawanojq w calej Polsce od rodzin w wysokosci denara lub dwochcwiertni owsa, zas w poczqtkach XIV w. w Malopolsce zacz~to jqoddawac systemem pogl6wnym. W XIV w. od swiadczenia tegozwolni.ona byla sluzba koscielna, innowiercy oraz szlachta osiadla.W tymze wieku dokonano zryczaltowania swi~topietrza i odtqdkazda parafia oddawala raz ustalonq kwot~ pieni~dzy.W silniejszym stopniu wiqzaly wiernych z kosciolem parafialnymi plebanem daniny i ofiary uiszczane z racji opieki duszpasterskiej- kol~da, meszne, stolowe oraz oplaty wchodzqcew zakres iura stolae i tzw. iuramenta, ktore omowiono wyzej.Wiernych wiqzalo wi~e ~ kosciolem parafialnym i plebanemwiele roznorakich wi~zow. Wplywaly one na wytworzenie siE!spolecznosci parafialnych, ktorych odr~bnosc rysowala si~ szczegolnieostro wowczas, gdy okr~g parafialny obejmowal jednolitypod wzgl~dem wlasnosciowym kompleks majqtkowy. Spotykanew XV w. utozsamianie parafii z opolem swiadczy 0 tym, ze wprowadzonyprzez Kosciol system terytorialny organizacji wiernych