Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

• ·1574 ADA:M CHRUSZCZEWSKIstawowym zalozeniom, rozpoczynajq gromaozenie powaznych dobr,przede wszystkim w postaci posiadlosci ziemskich. Taka sweista"agraryzacja" wyst~puje silnie np. u domiriikanow. Wydaje si~,ze jednym z decydujqcych czynnik6w obu procesow byla okre- 'slona ewolucja struktury spoleczno-gospodarczej kraju, w ktorymmiasta tracily swe poprzednie znaczenie. Zakony zebracze posiadalyjednolitq organizacj~ terytorialnq w postaci prowincji.W XVII-XVIII w. organizacja ta ulegla rozbudowie. W wieluwypadkach powstawanie nowych prowincji ma podobny przebieg.Po nasyceniu jakiegos terenu klasztorami, odrywajq si~ one od macierzystejprowincji, tworzqc samodzielnq jednostk~ terytorialnq.Odnosi si~ to specjalnie do ziem wschodnich kraju. W koncu omawianegookresu istnieje 21 prowincji zakonow zebraczych. Niektorezakony obejmowaly jedynq prowincjq calq Rzeczpospolitq,inne mialy ich trzy albo cztery. Prowincje dzielono na mniejszeokr~gi zwane kustodiami wzgl~dnie kontratami. Odr~bny podzial .terytorialny stanowily okr~ g i kwestarskie. Kazdy formalny konwentposiadal wlasny okr ~ g.Aug u s t ian i e utworzyli w 1564 r. prowincj~ polskq, uniezalez,niajqcsi~ od prowincji bawarskiej. W XVII w. n a st~pujerozwoj zakonu na wschodzie kraju. Jednak juz od pierwszych latnast~pl1 e go wieku augustianie przezywajq silny kryzys wewn~trzny.Wizytatorzy ubolewajq nad oplakanym stanem budynkow klasztornychi szerzqcym sit: wsrod ich mieszkancow pijanstwem. Jednymz krokow podj~tych w celu uzdrowienia stosunkow w zakm1iebylo wyj~cie w 1705 r. klasztoru krakowskiego spod wladzy prowincjalai poddanie go do 1751 r . wprost generalowi zakonu. Konwentkrakowski mial si~ stac wzorem dla calej prowincji. 0 trwaloscikryzysu zdaje si~ jednak swiadczyc zupelny zanik nowychfundacji i zupelna stagnacja liczby zakonnikow.Tendencje do podzialu polskiej prowincji do min i k a nowdajq si~ zauwazyc juz w ostatnim dziesi~cioleciu XVI w . Najsilllle]SZedqzenia separatystyczne wystqpily wsrod konwentowruskich. Wysilki ich konczq si~ pelnym sukcesem. W 1612 r.zostaje powolana do zycia prowincja ruska. Gwaltowny przyrostfundacji w XVII w . doprowadza do wydzielenia si~ w 1647 r : nast~pnej,litewskiej, prowincji dominikanow. W obr~bie prowincMpolskiej pozostajq w dalszym ciqgu konwEmty slqskie. Dopierow 1706 r. wskutek nacisku politycznego z zewnqtrz, mimo protestowze strony samych konwentow, nastqpilo oderwanie ich odprowincji polskiej i wlqczenie do czeskiej.Rowniez polska prowincja f ran cis z k a n s k a ulegla podzialowiw XVII w. · Jako pierwsza wyodr~bnila si~ prowincjaruska w 1625 r . W 60 lat poznieJ wydzielono z niej kilkanascie