Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1470 EUGENIUSZ WISNIOWSKIszkol katedralnych i kolegiackich, ktore w pierwszym rz~clzie bylypowolane do ksztalcenia kadr przyszlego duchowienstwa, waznqrol~ w przygotowaniu mlodych ludzi do stanu duchownego odgrywalipIebani. Pod ich bezposrednim kierownictwem mlodzi_chlopcy zdobywali elementarne wiadomosci z zakresu czytania,spiewow koscielnych i ministrantury, w oparciu 0 ktore moglipozniej pogl~biac swe wiadomosci w szkolach katedralnych i kolegiackich.Od XIII w. funkcje plebana w zakresie nauczania poczqtkowegoprzej~ly szkoly parafialne. Nie wszyscy jednak uczniowiepo skonczeniu szkoly parafialnej ksztalcili si~ dalej w szkolachwyzszego typu. Niektorzy pozostawali nadal przez kilka lubkilkanascie lat na parafii, gdzie uczyli si~ troch~ laciny, odprawianiamszy, modlitw i spiewow liturgicznych. Pragnqcy otrzymac swi~ceniakaplanskie musial zdac egzamin przed archidiakonem i wyznaczonymprzez biskupa egzaminatorem, ktorzy nierzadko majqcna wzgl~dzie osob~ kandydata lub jego protektorow, alba tezzlozone przez nich prezenty patrzyli przez pa1ce na posiadaneprzez egzaminowanego wiadomoSci. Dlatego tez w r. 1420 arcybiskupMikolaj Trqba zobowiqzal egzaminatorow w sumieniu, bynie dopuszczali do swi~cen kandydatow niedostatecznie przygotowanych,lub tez z innych powodow niegodnych stanu kaplanskiego,zas w r. 1511 arcybiskup Jan Laski zabronil egzaminatorom zqdaniaoplat od zdajqcych lub przyjmowania od nich ofiar.Wymagania stawiane kandydatom nie byly wielkie. Statuty synodalnearcybiskupa Jakuba Swinki z r. 1285 zqdajq od kaplanowznajomosci 7 sakramentow, prawd wiary zawartych w SkladzieAp., modlitw odmawianych w godzinach kanonicznych, rozumieniai umiej~tnosci odprawiania mszy sw. Wizytatorom zas nakazujqsprawdzac, czy kaplani znajq modlitwy mszalne i czy opanowaliryty wykonywane w czasie odprawiania mszy sw. Wyjasniac wiernymEwangeli~ potrafili w tym czasie tylko nieliczni kaplani.W pozniejszym okresie wymagany zakres wiadomosci nie byl wielewi~kszy. Stawiane jednak kandydatom do kaplanstwa coraz wi~kszewymagania w zakresie studiow wskazywalyby na powolne podnoszeniesi~ poziomu intelektualnego kleru parafialnego. W r. 1459bp krakowski, Tomasz Strz~pinski, postanowil, iz kleryk nie mozeotrzymac swi~cen kaplanskich, jesli uprzednio nie ucz~szczal przynajmniejprzez 3 lata do szkoly katedralnej lub kolegiackiej.W pi~cdziesiqt lat pMniej bp krakowski, Jan Konarski, polecilpatronom kosciolow, by prezentowali na stanowiska plebanowtylko takich kandydatow, ktorzy studiowali przez jakis czas nauniwersytecie teologi~ lub prawo kanoniczne, a synod prowincjonalnyl~czycki arcybiskupa Jana Laskiego z r. 1523 polecenie torozszerzyl na wszystkie diecezje metropolii gnieznienskiej, okre­• •