Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1526WIESLAW MULLERnienia jurysdykcyjne i administracyjne. Stali si~ archidiakoniw interesujqcym nas okresie jedynie stalymi wizytatorami, wizytujqcymiswoje okr~gi z ramienia biskupa. Ich stosunkowo dlugieprzetrwanie w Polsce, a nawet sporadyczne tworzenie nowychnrchidiakonatow jeszcze w XVIII wieku naleiy przypisac rozlegloscipolskich diecezji. Niektore mniejsze i poiniejsze diecezjenie mialy archidiakonatow. Siec archidiakonatow w poszczegolnychdiecezjach byla na og61 daleka od jednolitosci. Zachodzi:lyw niej cz~sto duie dysproporcje pod wzgl~dem wielkosci okr~gow.W diecezji krakowskiej na przyklad - gdzie roznice te wyst ~ ­pujq szczegolnie jaskrawo - \ovielkosc archidiakonatow waha si~w pierwszej polowie XVIII wieku od niecalych 500 do ponad15 tys. km2, przy czym w sklad ich wchodzi od 1 od 19 dekanatowi od 14 do 387 parafii.Odebrane archidiakonom kompetencje w zakresie sqdownictwaprzeszly w interesujqcym nas okresie calkowicie na oficjalow terenowych,ktorych zwykle bylo w diecezji kilku i ktorzy mieli osobneokr~gi zwane oficjalatami, skladajqce si~ najcz~sciej z kilku dekanatow.Okr~gi te nie pokrywaly si~ z archidiakonatami. Odwyrokow oficjalow moina si~ bylo odwolywac do oficjala generalnegolub do biskupa.Duzq rol~ w strukturze organizacji terytorialnej diecezji · odgrywalyzwlaszcza od Soboru Trydenckiego dekanaty. Instytucjata znana od sredniowiecza, ale znajdujqca si~ poci jego koniecw upadku, przezywa w Polsce od drugiej polowy XVI wieku swojrenesans. Synod prowincjonalny z 1563 roku zobowiqzywal juzbiskupow polskich do odnawiania starych i tworzenia w miar~potrzeby nowych dekanatow we wszystkich diecezjach. Zwracajqtez na nie uwag~ synody diecezjalne. Mnozq si~ przepisy doty­CZqce kompetencji i obowiqzkow dziekanow oraz sposobow przeprowadzaniakongregacji dekanalnych. Dziekani mieli czuwac nadklerem a posrednio rowniez nad religijnosciq wiernych swoichdekanat6w. Do ich obowiqzkow nalezalo zwolywanie dwa razy doroku kongregacji kleru swojego dekanatu oraz - co zdaje si