Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W SREDNIOWIECZU1457Mniej ostro wyst~puje rMnica w rozmiarach okr~g6w parafialnychw archidiecezji gnieznieilskiej. Sredni obszar parafii w poczqtkachXVI w. waha si~ tu w granicach 45-105 km2. W archidiakonacieopolskim diecezji wroclawskiej w polowie XV w. dziewi~csposr6d trzynastu dekanat6w, wChodzqcych w sklad tegozarchidiakonatu, posiadalo sredni obszar parafii od 21-29 km2;najmniejszq sredniq posiadaly parafie dekanatu opolskiego, gdziewynosila ona zaledwie 10,5 km2, najwi~kszq - parafie w dekanadeOlesno - 84 km 2 •Poglqd jakoby osady lokowane na prawie niemieckim posia­.daly z reguly jednowioskowe okr~gi parafialne jest tylko cz~sciowosluszny i to dla pewnych tylko terenow. Duze zag~szczenieparafii na Slqsku i Ziemi Chelmiilskiej wiqzac nalezy przedewszystkim z zag~szczaniem si~ tu osadnictwa. Mozemy bowiemstwierdzic, ze zdecydowana wi~kszosc parafii obejmowala okr~gikilkuwioskowe. Np. w ksi~stwie nysko-otmuchowskim biskupstwawroclawskiego w XIV w. na jednq parafi~ przypadalo srednioponad 5 wsi. Takze analiza dokument6w lokacyjnych pozwalastwierdzic, iz mi~dzy lokacjq wsi a budowq kosciola nie bylo scislegozwiqzku i cz~sto mialy miejsce lokacje bez budowy kosciola.Okr~gi parafialne oznaczano najcz~sciej przez wymienienie miejscowosci,nalezqcych do parafii. Nierzadko jednak zdarzalo si~,ze cz~sc wsi nalezala do jednej, cz~sc zas do drugiej parafii, przyczym granice wyznaczaly posiadlosci konkretnych wlascicieli. Tegorodzaju przebieg granic parafialnych, wyraznie widoczny w XV­XVI-wiecznych zr6dIach, wskazuje zarazem, jak silny wplyw posiadalystosunki wlasnosciowe na formowanie si~ okr~g6w parafialnych.We wczesnym rozwoju sieci parafialnej wplyw ten bylniewqtpliwie dominujqcy. Wplyw stosunk6w wlasnosciowych naprzynaleznosc parafialnq przejawial si~ r6wniez w tym, ze czasempewne miejscowosci nalezaly nie do blizej polozonego, ale znaczniebardziej oddalonego kosciola para fial nego. Niekiedy pewnq rol~mogla tu odgrywac takze tradycja dawnej przynaleznosci parafialnej.W polozeniu kosciola w stosunku do okr~gu parafialnegouderza \V wi~kszosci wypadk6w peryferyjnosc. W paraiiach kilkuwioskowychkosciol z reguly polozony byl nie w srodku, alena skraju okr~gu parafialnego. Wynikalo to. stqd, ze decydujqcywplyw na lokalizacj ~ wznoszonego kosciola posiadal fundator,kt6ry w tym wypadku kierowal si~ nie potrzebami okolicznejludnosci, ale wlasnym interesem, nakazujqc budow~ kosciola w miejscu,stanowiqcym centrum gospodarcze wIoscL Swiadczq 0 _tymdowodnie wypadki przenoszenia kosciola parafialnego w slad zaprzesuni~ciem si~ osrodka gospodarczego posiadlosci.