Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

PARAFIE W XVI-XVIII W. 1559sejmowe. W wyniku tego utworzone w r. 1789 Komisje Cywilno­-Wojskowe sporzqdzily dokladne spisy szpitali z uwzgl~dni e niemnawet ich uposazenia. Spisy te mialy sluzyc za podstaw~ do rewindykacjiutraconych przez szpitale dochodow oraz do ogolnejreorganizacji tej instytucji. Rozbiory jednak przeszkodzily tymzamiarom.Z parafiq i kosciolem parafialnym zwiqzana byla rowniez szkola.Do schylku XVIII w . (do r. 1789) Kosciol w Polsce posiadal monopolna szkolnictwo. Mowiqc 0 szkolach parafialnych XVII­XVIII w. nalezy miec na uwadze ich integralny zwiqzek z kosciolamiparafialnymi. Z programow szkoly parafialnej zarysowanychw ustawodawstwie koscielnym tego czasu wynika, ze szkolaw pierwszym rzc;:dzie miala sluzyc celom duszpasterskim. Powinnaona zapewnic mlodziezy stosunkowo grunt.owne wychowanie religijne.Na problem religijnego wychowania mlodziezy duzy naciskpolozyl Sob~r Trydencki, nakazujqc plebanom, aby przynajmniejw niedziele i swic;:ta uczyli chlopcow prawd wiary oraz posluszenstwawzgl~dem Boga i rodzicow. Postulat ten realizowalaprzede wszystkim szkola parafialna, ktora stanowila jeden z elementoww systemie uswiadamiania religijnego ludzi poprzez wyjasnianiepodstawowych pojc;:c religii katolickiej zebranych w katechizmie.Wydaje sic;:, iz temu celowi zostala takze podporzqdkowananauka w szkole, ktora dawala mozliwosc poslugiwania si~kalendarzem koscielnym i ksiqzeczkq do modlenia.Pewnq presjc;: na szkolnictwo wywieralo jednak srodowlsko,w ktorym si~ szkola znajdowala. Postulowane przez synody, nierazinteresujqce (np. w statutach synodalnych biskupa krakowskiegoPiotra Tylickiego z r.· 1612) programy nauczania w szkolach parafialnych,mimo nakazow wprowadzania ich w zycie, nie zawszebyly realizowane nawet w miastach. W parafiach zas wiejskich ·lub malomiasteczhowych, 0 ile istnialy szkoly, program nauczaniaw praktyce zalezal wylqcznie od plebana. Poziom zas nauczanianie zawsze dorownywal elementarnemu. Lepiej przedstawiala sic;:sprawa w wielkich miastach. Niektore szkoly staly tu na wysokimpoziomie. Zaspokajaly one potrzeby spolecznosci kupiecko-rzemieslniczej,lub tez przygotowywaly, jak niektore szkoly w Krakowie,kandydatow na akademic;: lub do stanu duchownego. Szkoly tecz~sto staly na poziomie trivium, niekiedy nawet dorownywalypoziomem nauczania kolegiom jezuickim (np. szkoly przy kosciolach:Mariackim, sw. Anny, Wszystkich Sw. w Krakowie).Ogolnie jesli chodzi 0 ilosciowy rozwoj szkolnictwa parafialnegow Polsce, w dobie przed Komisjq Edukacji Narodowej, moznawyroznic dwa glowne okresy. Pierwszy przypada na czas walkiKosciola z reformq protestanckq w XVI i na poczqtku XVII w.