Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZAKONY W SREDNIOWIECZU 1485tegoi zakonu w skali ogolnej zachodniego chrzescijanstwa. Trzebatu pami~tac , ie nie wytworzylismy - 0 ile wiemy - na naszychziemiach przed XVII wiekiem ani jednej formacji zakonnej, leczprzejmowalismy inicjatywy i wzorce stworzone gdzie indziej, a cza ­sem w-r~cz sprowadzalismy cale kolonie obcych zakonnikow nawlasne ziemie. Osadzenie w Ziemi Chelminskiej niemieckiego zakonurycerskiego N a jswi~tszej Maryi Panny stanowi tu najjaskrawszyprzyklad 0 kolosalnych, jak dobrze wiemy, nast~pstwach historycznych.Ale przestrzeganie przez grupy iyjqce na ziemiach polskichregul i konstytucji stwarzanych w jakie innych cz~sto warunkachi czasach, a nawet ich organizacyjna przynalei nosc dowielkichscentralizowanych organizm6w zakonnych, dqzqcych bardzoswiadomie do zunifikowania nawet w drobnych szczegolachcalego iycia klasztornego, nie oznacza jeszcze, ie moiemy automatycznieprzenosic wyniki badan nad zakonami i klasztorami zagranicznymina stosunki panujqce w Polsce. Istotnym zagadnieniembadawczym jest tu mi~dzy innymi wydobycie swoistosci polskiegoiycia zakonnego na tle procesow zachodzqcych w calym kr~gucywilizacyjnym zachodniego chrzescijanstwa, a w c z ~sci takiei chrzescijanstwa wschodniego. Postulat ten trzeba odniesc nietylko do domow i grup zakonnych rekrutujqcych si~ wyraznie z Polakow,ale takie do tych, w kt6rych nie-Polacy pochodzqcy z krajubqdz na\vet przybyli z zagranicy stanowili wiEikszosc. Wbrew pozorom,wielorakie i silne wEizly lqczyly klasztory ze spolecznosciamii kra jami, w kt6rych siEi znajdowaly. W~ zly te obejmowaly nietylko, jak to na ogol zbyt jednostronnie przedstawiano w dawniejszejhistoriografii, wplyw6w zakon6w na spoleczenstwo, ale t akiewplywy tegoi spoleczefJ.stwa na grllpy klasztorne. Z calym naciskiempodnosi wspolczesna nauka koniecznosc traktowania historiitych grup w lqcznosci z prze miana mi zachodzqcymi w spolecznosciachglobalnych i to we wszystkich dziedzinach, a w iE;c ekonomicznej,mentalnosci itd. Talc pOj Eita historia wspolnot klasztornychstanowiqcych cz ~sc spoleczenstwa polskiego przedstawiawainy i interesujqcy przedmiot badal1 r zuca jqcych jednoczesnieswiatlo i na te wsp6lnoty, i na spoleczn osc, w kt6rej zyly. Brakdostatecznej iIosci doglE;bnych studi6w analitycznych prowadzonychw tym kierunku uniemoiliwia jednak dotqd, i to szczeg6lnie w kr6tkimar tykule, przedstawienie historii zakon6w w P olsce sredniowiecznejw taki wlasnie spos6b, jedynie zdolny nas dzis zadowolic.W tych w arunkach poprzestanmy w i ~ c na encyklopedycznymi z natury rzeczy schematycznym przedstawieniu w wielkich liniachprocesu rozwoju zycia zakonnego na ziemiach polskich oraz zachodzqcychw nim zmian az po okres XV-wiecznych reform. Zgodniez chronologiq zasadniczych fal iycia zakonnego na ziemiach pol­