Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1450 EUGENIUSZ WI5NIOWSKIparafialnymi nastqpilo juz wczesniej. Instruktywne zas moze bycstwierdzenie, ze w niektorych rejonach wspominanej wyzej prepozyturywislickiej z XII w. srednia odleglosc kosciola od kosciola wynoslla ok. 8-9 km, zas srednia powierzchnia parafii liczyla 128 km 2 •Nie mozna wqtpic, ze byla to ilose wystarczajqca dla zaspokojeniapotrzeb religijnych mieszkanc6w tych rejonow. Takiego bowiemza g~ s z czenia kosciol6w parafialnych niektore tereny nie posiadalynawet w XVIII w . Wolno przypuszczac, ze rejon wislicki nie stanowHpod tym w zgl~dem zjawiska wyjqtkowego. Ilose ok. 250 kosciolowistniejqcych w tym czasie na terenie calej diecezji krakowskiej,skupionych przede wszystkim w rejonie g E:stszego osadnictwa,byla prawdopodobnie wystarczajqca dla zaspokojenia potrzebreligijnych wiE:ks zosci mieszkancow. Podobnie duze zag~szczeniesieci parafialnej jak Wislickie posiadala w tym czasie ZiemiaChelmiiiska. Wedlug wynikow badaii Kujota w diecezji chelmiiiskiej,na ktorq skladala si~ ziemia chelmiiiska i ziemia lubawska,rozwoj sieci parafialnej zakoiiczyl si~ calkowicie w XIV w. Dotego czasu powstaly tu 122 parafie. W p6Zniejszych stuleciachstwierdzil autor jedynie ich zanikanie, datujqce s i~ od poczqtkowXV w ., tak ze w poczqtkach XX w. pozostalo ich 97, z czego13 bylo filialnych. W okresie przedkrzyzackim, czyli przed polowqXIII w. stwierdzil autor istnienie w ziemi chelmiiiskiej 31 koseiolowparafialnych. Jesli si~ zwazy, ze obszar ziemi chelmiflskiejwynosil 3520 km2, srednia powierzchnia parafii wynosila ok.113,5 km2. W tym samym czasie w ziemi lubawskiej 0 powier zchni971 km2 istniala tylko jedna parafia. Aczkolwiek sposob ustalaniaprzez Kujota czasu powstania poszczeg6lnych koseiolow budzi nierazzastrzezenia i w yniki jego wymagajq kontroli, wydaje s i ~, ze w generalnychliniach wyniki jego m ozna przyjqc. W XV w. rozwojowisieei pa rafialnej nie sprzyjaly dlugotr\vale wojny, t oczone na tychwlasnie terenach, p6zniej zas reformacja. Rowniez liczba 31 kosciol6wz okresu przedkr zyzackiego w stosunku do 99 istniejqcychw ziemi chelmiiiskiej w XIV w. nie wyda je si~ przesadna. MoznawiGc przyjqC duze zagE:szczenie kosciol6w w ziemi chelminskiejjuz w XII w. Oczywiseie stwierdzenie, ze siee parafialna pokrylaistniejqce zapot r zebowanie, ma bardzo wzg l ~ dn e znaczenie. W P olscebowiem siec parafialna nigdy nie osiqgnE:la t akiego zag~ s zc zeni a,jak 11a Zachodzie, lub jakie posiadaly prawoslawne parafie llaWschodzie. W tym wypadku chodzi nam jedynie 0 przyblizonepor6wna nie w war unkach polskich stosunku sieei koseiolow parafialnychdo stanu osadnictwa w okresie wczesniejszym i p6Zniejszym.Slusznym wydaje si ~ przypuszczenie, ze ta dwunastowieczna siecparafialna - w pewnych rejonach, jak swiadczq wskazane przy­