Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

DIECEZJE RZYlVISKO-KATOLICKIE W XVI--XVIII W.1523cezji krakowskiej, bo az 7. Pozostale diecezje posiadaly przewainiejedno lub dwa .Uchwaly trydenckie wzmacniajqce pozyc.i~ biskup6w ordynariuszyprzyczynily si~ r 6wnoczesnie do zmniejszenia znaczenia kapitulkatedralnych. W warunkach polskich pogl ~ bialo si~ to jeszczena skutek stopniowego ubozenia wi~kszosci k?pitul, a g16wniechyba ze wzgl~du na to, ii zostaly one calkovvicie pozbawionewplywu na obsadzanie biskupstwa. Elekcje dokonywane przez kapitulybyly w interesujqcym nas okresie formalnosciq, polega jqCCjna poslusznym wyborze nominata kr61ewskiego i na wprowadzeniugo, po prekonizacji w Rzymie, na nowy urzqd. 8tajq ·si~ onestopniowo r6wniez calkowicie powolne swoim ordynariuszom. Prebendyw kapitulach otrzymywalo si~ zresztq w praktyce, tak jaki biskupstwa za zaslugi lub w drodze protekcji; stanowily - oneniejako dodatek w postaci uposazenia do k ariery politycznej. 8tanowilyjednak istotny szczebel na drodze do sakry biskupiej. Powszechnebylo przy tym posiadanie wi~kszej ilosci prebend w roznychkapitulach katedralnych i kolegiackich. Wszystko to sprawialo,ze tylko nieliczni czlonkowie kapitul rezydowali stale przykosciolach katedralnych. Funkcje liturgiczne wypelniali za nichwikariusze.Kapitula jako calosc odgrywala jednak znacznq r o l~ w diecezji,a nalezenie do niej dawalo wysokq pozycj~ spolecznq. Jlfz W okresiewczesniejszym miejsca w kapitulach katedralnych podobnie jaki godnosci biskupie zostaly zarezerwowane dla szlachty. Wyjqtekstanowic moglo tylko 5 tzw. kanonii doktorsk ich, przy obsadzaniuktorych nie wymagano wykazywania si~ szlachcctwem. Kapitulabyla korporacjq rzqdzqc q si~ autonomicznie W oparciu 0 wlasnestatuty i posiadajqcq obok poszczegolnych beneficj6w i-owniezwspolne cz~sto bardzo znaczne dobra. Przynajmniej formalnie pozostaloprzy niej rowniez prawo udzielania konsensu l1a niektoreposuni~cia biskupa. Kapitula miala ponadto nadzor nad calosciCjdobr biskupstwa. Najwi~kszq rol~ odgrywala.ona jednak w okresachwakansow (sede vacante) lub ewentualnej niemoznosci sprawowaniarzqdow przez biskupa (sede impedita). Wowczas to rZCjdyw diecezji obejmowala calkowicie kapitula, ktora wybierala zeswego grona wikariusza kapitulnego, nazywanego zwykle administratoremoraz administratorow dobr. Wladza ich ustawala jednakcalkowicie z chwilq nominacji nowego ordynariusza.Prestiz kapituly podnosil0 wreszcie brawo wysylania swychprzedstawicieli na synody provirincjonalne, sejmiki i do trybunalow.Z jej grona wywodzili si~ rowniez najwyzsi ur z ~dnicydiecezjalni.Na wzor kapituly katedralnej byly zorganizowane kapituly ko­