Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZAKONY W XVII-XVIII W.1581swieckich i podniesienia poziomu kleru swieckiego przez odpowiednieprzygotowanie w seminariach. Dziesi~cioletnie staraniaHozjusza uwienczone zostaly powodzeniem w jesieni 1564 r.Jezuici zdecydowali si~ na wyslanie 11 swych towarzyszy ­8 z Kolonii i 3 z Rzymu - do Braniewa, chociaz wladze zakonnewcale nie byly przekonane, czy warunki, jakie Hozjusz mogl imstworzye w tej najdalej na polnoc wysuni~tej placowce zakonuSq wystarczajqce dla normalnego funkcjonowania kolegium. Wczesniejszestarania Polakow i zabiegi jezuitow zmierzajqce do osiedleniasi~ w Polsce rozbijaly si~ wlasnie 0 brak ostatecznychzobowiqzan i gwarancji zapewniajqcych w sposob zadowalajC)cypodstawy przyszlych kolegiow. Wymagania jezuitow w tych sprawachbyly bowiem w rownym stopniu wysokie jak i konkretne.Pierwszy krok zostal jednak uczyniony, a wkrotce powstawaczaczp,ly nast~pne kolegia w Pultusku (1566), Wilnie (1566), Poznaniu(1572) i Jaroslawiu (1574). Kolegia te tworzyly vice-prowincj~polskq, poczqtkowo podlegajqcq prowincji austriackiej a od1575 r. niezaleznq jako prowincj~ polskq. W 1608 r. 21 kolegiowi domow podzielono mi~dzy dwie prowincje - litewskq i polskC).Ostatniego podzialu dokonano w 1755 r. powolujqc asystencj~polskq w Rzymie, w Polsce zas cztery prowincje: wielkopolskq(Krak6w), litewskq (Wilno), malopolskq (Lwow) i mazowieckq(Warszawa) - w nawiasie miasta, ktore byly siedzibami prowincjal:ow.Kazda prowincja posiadala 12-14 kolegiow i po okolo600 czlonkow Towarzystwa. Zaglada zakonu spadla nagle, szczegolniena jewitow polskich, ktorzy wierzyli, ze spoleczenstwo obronizakon w Polsce przed kasatq. Tymczasem sejm w 1773 r . mimopoczCjtkowych sprzeciwow milczqco przyjmuje breve kasacyjne.Zalozycielem zakonu s z k ol po b 0 i nyc h jest Hiszpan, Jozefde Calasanz (1556~1648). W r . 1597 z jego inicjatywy przy koscielesw. Doroty na Zatybrw powstaje szkolka dla biedoty. StajesiE: ona zalqzkiem kongregacji, ktorq Pawel V zatwierdza w 1617 r.W cztery lata pozniej Grzegorz XV podnosi to stowarzyszenie dorangi zakonu. Na skutek roznych tare wewnE:trznych i zawisciosobistych, zalozyciel zostaje postawiony w stan oskarienia a nawetpl'zetrzymany w areszcie inkwizycyjnym. Zar zqdzono tei wizytacjE:apostolskq zakonu. Sytuacja zgromadzenia pogorszyla si ~do tego stopnia, ze w 1646 r. Innocenty X degraduje zakon doroli stowarzyszenia religijnego bez slub6w. Na specjalnq uwag~zasluguje obrona pijarow prowadzona w tym ok resie pr zez WladyslawaIV i biskup6w polskich. Dzi~ki stanowisku kr6la i episkopatubreve Innocentego nie mialo praktycznie prawie iadnychskutk6w w Polsce a interwencje w Rzymie, kontynuowane przezJana Kazimierza, z pewnosciq przyczynily si~ do restytuowania