Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZA KONY W X IX I XX W. 16 55Klasztor ich w Poznaniu zostal jednak zIikwidowany w okresieKulturkampfu. Osobnq kart~ majq tu szarytki, kt6re nie tylkoprzetrwaly okres kasat, ale si~ po nim rozwin~ly. W 1850 r. powstajeprowincja poznanska przeniesiona nast ~ pnie w 1863 r .do Chelmna. Dzialalnosc ich jednak lqczy sit; swym charakteremz nowym typem zgromadzen zenskich. Znamienne wydaje sip,tutaj, ze likwidacja starych formacji zakonnych poprzedzila znaczniea kcj~ Kulturkampfu, kiedy to sprawa walki z Kosciolem w zaborzepruskim zostala w szczeg6lnie silnym stopniu zwiqzana zesprawq obrony polskosci. Kulturkampf zakonczyl tylko powyzszyproces, zwracajqc si~ ostrzem juz przeciw "nowej fali" zgromadzen,usuwajqc ,je z terenu zaboru, wzgl~dnie kanalizujqc ich dzialalnosew ramach wygodnych dla panstwa.W zaborze rosyjskim mozna odr6znie w ruchu kasat dwiefale inicjowane przez odmienne srodowiska i ideologie. Kasatyokresu przed powstaniem listopadowym byly w znacznej mierzekontynuacjq reform schylku dziejow Rzeczypospolitej (pewnekroki w tym kierunku podejmowaIi juz niektorzy biskupi polscykonca XVIII vvieku). Ich plany i r eaIizacja wychodzily (przy silnympoparciu r zqdu rosyjskiego) z racjonalistyczno-masonskichkr~g ow polskich, uformowanych przez ideologi~ epoki Oswiecenia.Pierwsza powazna kasata dotkn~la klasztory na terenie KrolestwaPolskiego w r. 1819. Motywacji dostarczyl tu katastrofalnyna skutek zniszczen wojen napoleonskich stan finansow koscielnych.Powstal projekt skasowania pewnej ilosci klasztorow i przeznaczeniaich beneficjow na utrzymanie biskupow, kapitul orazseminariow duchownych. Rzym wyrazil zgod~ na podobne postawieniesprawy, zlecajqc roztropne przeprowadzenie kasaty arcybiskupowiwarszawskiemu - Malczewskiemu. Zamiast jednak planowanego zniesienia 4-5 bogatszych klasztorow, arcybiskup naloi u smierci zostal zmuszony do podpisania kasaty przeszlo 40-tu.P ojedyncze klasztory byly rowniez kasovvane w owych latach naterenie tzw. Zi em Z