Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

•1454EUGENIUSZ WISNIOWSKInas przypuszczenie 0 posiadaniu przez koscio1y w Polsce uprawnienzwiqzanych z cura animarum nie dopiero w drugiej po1owie XII w.,ale juz znacznie wczesniej, walnie popiera. Skoro bowiem pierwszamisja sw. Ottona doszla do skutku z inspiracji ksi~cia polskiegoa jej punkt wyjscia stanowily ziemie polskie, wydaje si~ rzeCZqnieprawdopodobnq, aby istniej'lce na nich juz od X w. koscioly nieposiada1y uprawnien, analogicznych do tych, ktore by1y zwiqzanez swiezo wznoszonymi na Pomorzu. Do konca zas XII w. uchwytnychjest na omawianym terenie wraz z Rugiq dalszych 16 fundacjikoscielnych l'lcznie z klasztorami. lIose ufundowanych w tymczasie kosciolow by1a niewqtpliwie znacznie wi~ksza, gdyz zapewnenie wszystkie trafialy .od razu do zrode1. Na szczegolne podkresleniezas1uguje zas fald, ze juz w r. 1178 spotykamy si~ tuz wypadkiem okreslenia ' przez biskupa zasi~gu jurysdykcyjnegokoscio1a i wyraznego okreslenia jego uprawnien jako cura animarum,przy czym jako wazniejsze elementy, mieszczqce si~ w poj~ciupieczy duszpasterskiej, wymieniono chrzest, odwiedzaniechorych, grzebanie zmarlych. By1 to kosciol w Rokitnicy, ktoregoopiece duszpasterskiej przydzielil biskup Szwerinu Bruno 27 wsi,podleglych dawniej staremu grodowi w Darguniu. Podobnie w latach1191-1194 biskup Kamienia Zygwin spelniaj'lc prosb~ fundatorowkoscio1a w' Trzebutowie postanawia, aby mieszkancy ichwsi dziedzicznych, znajdujqcych si~ w okr~gu Tollense, w koscieletym zaspokajali swoje duchowe potrzeby, z ktorych imiennie wyszczegolnionopogrzeb oraz tzw. iuramenta, czyli sprawy zwiqzanez wymiarem sprawiedliwosci. A wi~c zaledwie 50 lat po zakonczeniumisji sw. Ottona mamy poswiadczone funkcjonowanie naPomorzu Zachodnim kosciolow, spelniajqcych najbardziej wygorowanewymogi, stawiane koscio1om parafialnym: nie tylko wykonuj'lcura animaTum nad okolicznq ludnosciq, ale nadto posiadajqwyraznie przez biskupa zakreslony okr~g swej jurysdykcji. W tejsytuacji odnoszenie poczqtkow organizacji parafialnej na PomorzuZachodnim do przelomu XII/XIII w. na tej tylko podstawie, izdopiero w r. 1215 poja wia si~ w zrodlach po raz pierwszy okreslenieplebanus nosi pi~tno skrajnego formalizmu.W Polsce w czasach Boleslawa Chrobrego obowiqzywalo ustawodawstwopodobne do istniejqcego w XI w. na W~grzech i w Czechach,ktore tam dochowalo si~ w znacznie szerszym zakresiei w oparciu 0 ktore. mozemy w pewnym zakresie odtworzyefunkcjonowanie tamtejszych kosciolow. Wspolczesny Chrobremubiskup Merseburga Thietmar donosi, ze Boles1aw zalamanie postow kaza1 wybijac z~by i rownie drakonskiekary stosowa1 za cudzolostwo. Gdyby na\vet przyjqc, zew opisie tym jest pewna przesada niech~tnego Boleslawo'wi