Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W 8REDNIOWIECZU 1469obslugiv.cane przez specjaInych duchownych, tzw. prepozytow szpitaInych.Posiadali oni swe odr~bne uposazenie i sprawowali opiek~duszpasterskq nad osobami, przebywajqcymi w szpitalu.Poza wymienionymi kategoriami kleru spotkae mozna bylo naterenie parafii rowniez duchownych, nie zwiqzanych z parafiqzadnym stanowiskiem czy stalym uposazeniem. Nosili oni nazw~gracjalistow i korzystali z dobrowolnego wynagrodzenia czy toplebana, czy tez wikariusza lub wiernych. Przeciwko nim zwracalsi~ w r. 1446 biskup krakowski Zbigniew Olesnicki, zakazuj'qcplebanom przetrzymywania ich przy swoich kosciolach. Zakaz tenmial sluzye bardziej rownomiernemu rozmieszczeniu duchownychw poszczegolnych parafiach przez zmuszenie gracjalistow do obejmowaniastanowisk wikariuszy Iub ministrow koscielnych w parafiach,ktore oclczuwaly ich br:;lk. Mozemy stwierdzie, ze prebenclariuszegrupowali si~ przede wszystkim w miastach. Na ogoln,,!ilose 40 prebendariuszy istniejqcych w poczqtkach XVI vY. na terenacharchidiakonatow kurzeIowskiego i gnieznienskiego, w parafiachmiejskich skupialo si~ ich 900/0.Pewne wyobrazenie 0 Hosci i rozmieszczeniu wszystkich w~mienionychwyzej kategorii duchowienstwa parafialnego w pocZqtkachXVI w. daje nam wspomniana jUz Ksi~ga uposazenJ . Laskiego. Pozwala ona stwierclzie, ze w 241 parafiach archidiakonatukurzelowskiego i gnieznienskiego przebywalo w tym czasieogolem 460 duchownych, czyli srednio na jednq parafi~ przypadalook. 2 duchownych. Rysuje si~ przy tym wyrazna roznica w rozmieszczeniuduchowienstwa mi~dzy parafiami wiejskimi i miejskimi.0 He w 176 parafiach wiejskich, stanowiqcych 73% ogolnejilosci parafii skupialo si~ 255 duchownych, tj. ok. 55%, to w 65parafiach miejskich, stanowiqcych 27% ogolnej ilosci parafii skupialosi~ 205 duchownych, czyli ok. 45010. 0 He wi~c srednia ilosciduchowienstwa w parafiach wiejskich wynosila 1,44, to w parafiachmiejskich byla ona przeszlo dwukrotnie wyzsza, wynosila bowiem3,15. Mozna zauwazye, ze im wi~kszy byl osrodek miejski, tymwi~ks zq skupial Hose duchowienstwa. Jako jaskrawq iJustracj~tej sytl1acji mozna przytoczyc. Wroclaw, w kt6rym w poczqtkachXVI w. znajdowalo si~ 558 duchownych kleru diecezjalnego,a nadto 423 osoby zakonne, w tym 125 zakonnic. Jesli si~ zwazy,ze ogolna Hose mieszkanc6w Wroclawia wynosila wowczas 20-23tysiqcc, to okaze si~, ze duchowienstwo stanowilo ok. 4% og6Ine jIiczby ludnosci. J edna osoba duchowna wypadala wi ~ c na ok01021-23 mieszkancow. Podobnych proporcji nalezy spodziewac si~w takich osrodkach miejsldch jak Krak6w, Poznan czy Gdansk.Ksztalcenie kandydatow do stanu kaplanskiego nie posiadalosztywnych ram organizacyjnych i jednolitego charakteru. Obok