Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZAc:JA PARAFIALNA W 8REDNIOWIECZU1447puje na bazie nie zmieniajqcej si~ sytuacji osadniczej. W pierwszymwypadku nowe koscioly Sq pochodnq procesow osadniczych, w drugimnatomiast Sq wyrazem umacniania si ~ organizacji koscielnej;w pierwszym wypadku mamy do czynienia z nadqzaniem organizacjiza zyciem, utrzymywaniem przez niq dotychczasowych pozycji,w drugim natomiast rna miejsce proces gl~bszego wnikaniaorganizacji w spoleczeiistwo. W praktyce oba te procesy zwyklezaz~bialy si~, niemniej te dwa aspekty rozwoju sieci kosciolowtrzeba miee na uwadze, by wyciqgae z niego poprawne wnioski.Niedostrzeganie tych dwoch aspektow stalo si~ przyczynq niewlasciwejoceny zarowno przez Schultego, jak przez Schmida znaczeniarozwoju sieci koscielnej dla procesu organizacyjnego uchwyceniaspoleczeiistwa. Nie uwzgl~dnili oni bowiem tego, iz znacznacz~se zbudowanych w XIII w. kosciolow powstala wlasnie w wynikupost~pujqcego naprzod osadnictwa. Nadto tez nie moziIa rozwojusieci koscielnej w XIII w. utozsamiae z rozwojem kolonizacji niemieckiejw sensie czy to etnicznym, czy choeby tylko prawno­-ustrojowym. Obok bowiem terenow, gdzie wplywy jej bylyznaczne - Slqsk, Ziemia Lubuska - byly tez takie, na ktorychsiee parafialna rozwijala si~ w tym czasie intensywnie bez jakiego~kolwiek z"viqzku z ludnosciq czy prawem niemieckim.Rozwojem sieci parafialnej na terenie diecezji chelminskiejzajql si~ St. Kujot. Doszedl on do wniosku, ze juz w koncu XII w.byla ona tu dosye g~sta, liczba zas parafii powstalych pozniejw zwiqzku z kolonizacjq na prawie niemieckim, nie . byla zbytwielka.Po dl'Ugiej wojnie swiatowej badania nad rozwojem sieci parafialnejpodj~to na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W wykonanychtu pracach na szczeg6lne podkres1enie zasluguje· nawiqzaniedo stosowanej przez Michaela, a cz~sciowo Kujota metodybadawczej, ktora zostala znacznie rozbu dowana, a polegajqcej nawyjsciu poza zrodla pisane. W pracach tych w bardzo szerokimzakresie wykorzystano takie dane jak w ezwanie, wielkose i ksztaltok r~g u parafialnego, rodzaj i wielkosc u posazenia, stosunki dziesi ~ cillne, sytuacj~ osadniczq, material a rchitektoniczny. Przy zastosowaniutakiej metody badawczej opracowano wschodniq i poludniowo-wschodniqcz~se historycznej diecezji krakowskiej.Roz'",oj sieci parafialnej uzalezniony byl bardzo silnie od sytuacjiosadniczej. Na obszarach g~sto zasiedlonych w chwili wprowadzeniaorganizacji koscielnej powstala ona wczesniej i rozwijala si~ szybciejanizeli tam, gdzie osadnictwc docieralo pozniej. J ak juz zwroconouwag~ wyze], w tym ostatnim wypadku pozniejszy rozwojorganizacji parafialnej nie moze bye traktowany jako przejaw