Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1464 EUGENIUSZ WISNIOWSKIw lanach. Mozemy stwierdzic, ze tylko na niektorych terenachdokonala si~ pew.na normalizacja lanow plebanskich. W diecezjilubuskiej, na Pomorzu Gdanskim i w Ziemi Chelminskiej uposazeniewi~kszosci. kosciolow parafialnych stanowily 4 lany, na Slqskunatomiast przewazalo uposazenie 2 i 1 ianu. Pozostale natomiastdzielnice Polski nie wykazujq takiej jednolit08ci. Trzeba jednakpami~tac, ze lany roznily si~ znacznie swymi rozmiarami, wskutekczego rozna il086 lanow na roznych terenach mogla oznaczacw rzeczywistosci te same rozmiary gruntu.Powaznym zrodlem dochodow plebanskich byly zwykle dziesi~ciny,ktore pleban mogl pobierac badz z nadania biskupa,bqdz tez rycerstwa. Wi~kszos6 kosciofOW parafialnych znajdowalasi~ tez w ich posiadaniu, a mogly ]'1 otrzymywac nie tylkoz terenow wlasnej parafii, ale rowniez od ludnosci, zamieszkalejw innych parafiach. Dochody zas z tego zrodla wynosily nierazkilkanascie a nawet kilkadziesiqt grzywlen.Odr~bnq grup~ dochod6w plebariskich stanowily oplaty i ofiarywiernych oddawane za opiek~ duszpasterskq: Wyrozni6 moznawsr6d nich oplaty oddawane regularme w pewnych porach roku ­kol~da, meszne - i dorazne za konkretne poslugi religijne.Kol~da byla oddawana przez ogol ludnosci, zar6wno kmieci jaki mieszczan, z wyjqtkiem rycerstwa. Skladano jq w czasie odwiedzinduszpasterskich plebana. dokonywanych w okresie BozegoNar odzenia. Poczqtkowo stanowiia ona danin~ obowiqzkoWq, kt6rejw ysokosc w diecezji krakowskiej ustalono w r. 1320 na 1 szkojecrocznie od pluga, zas od zagrodnik6w po 1/4 szkojca. W polowieXIV w ., prawdopbdobnie wskutek oporow ludnosci, czynniki koscielnezgodzily si~ na dobrowolny charakter tej daniny. 0 Hekol ~ d ~ spotykamy juz przed kolonizacjq na prawie niemieckim,to meszne stanowilo danin ~ , kttn·a poczqtek swoj zawdzi~c za tejzekolonizacji. Byla to danina niewielka. lecz obowiqzkowa, oddawanaw pieniqdzach lub zbozu, zwykle po mierze zyta i owsa z lanu,zarowno przez kmieci, jak zagrodnik6w, mlynarzy, karczmar zya takze soltysow. Tam, gdzie oddawano meszne, kol ~ dy z regulynie pobierano. Podobny charakter iak kol~da i meszne posiadalaoplata zwana stolowe (mensalia), oddawana zar6wno przez ludnoscwiejskq jak i miejskq. Oddawano jq na og6l zamiennie z kol~d qi mesznem.Wsrod oplat za konkretne poslugi religijne najwczesniej wymieniajqZrodla tzw. iuramenta, oddawane za uczestniczenie duchownegoprzy skladaniu przysi~gi lub udzial w sqdach Bozych.Zwyczajowo skladano rowniez oplaty za pogrzeby i udzielaniesakramentow. Wchodzily one w zakres tzw. iura stolae - prawstuly, przy czym ustawodawstwo koscielne z naciskiem podkreslalo