Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1536STANISLAW LITAKskupiska kleru w miastach. W XVI-XVIII w. mozna zauwazycolbrzymiq dysproporcj~ mi~dzy wsiq a miastem. Podcl.as gdy na\vsi koscioly byly na og6l rzadko rozmieszczone, to w miastachwyst~pujq bardzo duze ich skupiska. Dotyczy to przede wszystkimduiych miast, jak: Krak6w, Warszawa, Lublin, Poznan czy Wilno.Problem ten wyst~puje r6wniez w malych miastecl.kach, chociazw znacznie mniejszej skali.Omawiajqc kwesti~ skupisk kosciol6w w miastach nie moznascisle wyodr~bniac kosciol6w parafialnych od klasztornych oral.innych kosciol6w nieparafialnych. Koscioly te cz~sto skuteczniekonkurowaly z kosciolami parafialnymi, zaspokajajqc potrzeby religijnewiernych. Wiqze si~ to, jak si~ wydaje, z niezbyt rygorystycznymprzestrzeganiem w praktyce przymusu parafialnego,jak rowniez z duzq ilosciq r6inych bractw skupiajqcych wiernychprzy kosciolach klasztornych.Szczeg61nie duie nagromadzenie r6znych kosciol6w obserwujesi~ w stolecznym Krakowie. W pierwszej polowie XVII w. liczylon wraz z Kazimierzem i Kleparzem ok. 30 000 mieszkanc6w i posiadalponad 50 kosciolow.Samych kosciol6w parafialnych w tym czasie bylo w Krakowie,wedlug relacji 0 stanie diecezji do Rzymu biskupa krakowskiegoPiotra Gembickiego z r. 1644, 11. Na jeden kosci61 wypadalo tuwi~c ok. 600 ludzi, a na jeden kosci61 parafialny ok. 2727 . J esliuwzglc;clnimy okoliczncsc, ze ludnosci Krakowa nie stanowili wylqczniekatolicy, ale znajdowal si~. wsrod nich spory odsetekzydow, jak rowniez pewna, jak si~ zdaje, niel.nuczna ilosc protestant6w,to na jeden kosciol wypadnie jeszczc mniej osob.W praktycE w obr~bie dzisiejszego Starego Krakowa nie byloprawie ulicy (z wyjqtkiem Florianskiej), przy ktorej nie stalbyjakis kosci61. Przy niekt6rych zas ulica~h stalo ich po kilka.Krakow stanowil r6wniez wielkie skupisko, l.wiqzanego z po­\yyzszymi swiqtyniami, jak r6wniez z siedzibq biskupa i dworemkr6lewskim, duchowienstwa. W polowie XVII w. ilosc duchowieilstwaswieckiego i zakonnego szacuje si~ tu na ok. 1500 os6b, nielicl.qc zakonnic, ktorych bylo co najmniej kilkaset. W rezultaciewj~c, .ieden duchowny swiecki lub zakonny (lqcznie z bracmi)przypaclal tll 110 ok. 20 mieszkailc6w. Liczba ta ulegnie znacz­. nemu zmniejszeniu, jesli uwzgl~dnimy tylko ludnosc katolickq,po odliczeniu zydowskiej.Powyisza sytuacja nabrala jeszcl.e na sile w ciqgu nast~pnegostulecia, w kt6rym z jednej strony . zmniejszyla si~ ludnosc Krakowa(lqcznie l. Kal.imierzem i Kleparzem) do 9193 w r. 1782,z drugiej zas podwyzszyla si~ liczba kosciolow, dochodzqc, wedlugrelacji 0 stanie diecezji do Rzymu biskupow Andrzeja Stanislawa•