Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

BISKUPSTWA W WIEKACH SREDNICH1425Znaczenie biskupow bylo okreslone jeszcze jednym czynni­Idem - ich pochodzeniem. Od XIII w. stolice biskupie Sq obsadzanez reguly przez autochtoniczny, polski kler. Tej zasady niezdolaly przekreslic nawet prowizje papieskie, ktorym umiano si~przeciwstawic, jeieli dotyczyly obcokrajowcow. Jedynie biskupstwakamienskie i lubuskie, zas wroclawskie od polowy XV w.byly obsadzane wyIqcznie przez Niemcow, jednak zazwyczajmieszkailcow tych diecezji. Rowniei biskupstwa ruskie byly obsadzaneprzez Polakow, podobnie jak przewainie pruskie po pokojutorunskim.Pochodzenie biskupow zacz~lo odgrywac powainq funkcj~ spo­Iecznq w momencie, gdy wybor znalazl si~ w r~kach kanonikow.Po~tanowienia konkordatu wormackiego z 1122 r. zmienily sposobobsady biskupstw praktycznie w caIej Europie. W Polsce co prawdanie od razu wybory przeszly w r~ce kapitul. Szukano sposobowchroniqcych od konfliktow z oWq zasadq poprzez uciekanie si~ dokonfirmacji papieskiej, postulacji czy nawet pierwocin formy zwanejekspektatywq, czyli prosby 0 powolanie wskazanej osoby posmierci lub jeszcze za iycia aktualnego biskupa, co oczywisciepodrywalo autorytet .metropolity. Natomiast ksi~ciu zapewnialonadal moinosc decydowania 0 obsadzie biskupstw. Stan taki jednaknie mogl trwac dluiej, zwlaszcza, ie w obsadzie coraz bardziejzainteresowane bylo np. moinowladztwo, ktore tq drogq pragn~losobie zapewnic moinosc wplywu na ksi~cia. W tych okolicznosciachdochodzi na poczC)tku XIII w. do pierwszych kanonicznychelekcji, w ktorych udzial biorq obok kanonikow katedralnychrowniei przedstawiciele innych grup kanonikow swieckich z terenudiecezji i opaci klasztorow mniszych. Ten sklad wyborcowbyl zgodny z postanowieniami soborowymi, dekretami papieskimii praktykq kanonistycznq.Wlasnie ow sklad elektorow stwarzal dogodne warunki dla ingerencjinie tylko ksiE;cia ale moinowladztwa, ktore zdolalo opanowackanonikat swiecki, stale oscylujqcy w kierunku ksi~cia, jako naturalnegoprzeciwnika tendencji reformistycznych, ktore likwidowalyi jego dotychczasowe uprawnienia. W ten sposob elekcjabiskupia stawala siE; forum rozgrywek roznych stronnictw moinowladczychi koscielnych, ktore w wylansowaniu swego kandydatawidzialy wlasny interes. W wyniku zawsze w wyborach przechodzilzwolennik tego czy owego stronnictwa, Polak, zwiqzany z rodzimymelementem, zazwyczaj przedstawiciel moznowladztwa. Tutaj tkwilozrodlo autorytetu, nie tyle koscielnego, ile spolecznego i politycznegobiskupow XIII w. Ale tutaj rowniez tkwi odmienna funkcjabiskupa polskiego, niz zachodnioeuropejskiego na polu koscielnym.W Polsce XIII w. biskup swoj autorytet czerpal z innych czynnikow