Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

PARAFIE W XVI-XVIII W.1551Mimo wszystko jednak w oczach mys1icie1i Oswiecenia poziomumyslowy kleru parafia1nego w drugiej polow ie XVIII w. byljeszcze niski. Podobne opinie zachowaly si~ nawet jeszcze z poczqtk6wXIX w. (r. 1815) np. 0 k1erze diecezji plockiej. Dalszepr6by podniesienia poziomu wyksztalcenia duchowienstwa swieckiegomozna zaobserwowae w ci~gu XIX w. Wyrazem tego mozebye przedluzenie nauki w seminarium do 3 1at na poczqtku XIX w.a do 4 a nawet 5 ok. polowy wieku XIX. Nalezy jednak podkreslie,ie nie zawsze szlo to w parze z podniesieniem poziomu nauczaniaw seminariach.Jednq z bardzo waznych kwestii jest obyczajowosc kleru omawianegookresu. Wazne to jest nie dlatego, zeby dllchowienstwow XVI w. mialo si~ r6znie czymkolwiek od duchowienstwa w okresiewczesniejszym, ale przede wszystkim dlatego, ze w okresiereformy protestanckiej i trydenckiej zacz~to na nie zwracae baczniejszquwag~, nie tylko na synodach, lecz takze w literaturze,wytykajqc mu jeg9 niemoralny tryb zycia. Opinia publiczna chciaiawidziee kler swiecqCY przykladem a nie szerZqcy zgorszenie. Momentten jest silnie zaakcentowany we wspomnianej juz relacjibiskupa plockiego Wojciecha Baranowskiego z r. 1595. Na zle obyczajekleru narzekajq nie tylko biskupi i nuncjusze papiescyw Polsce XVI i XVII w. (np. Jan de Torres w r. 1622), lecz takzewizytatorzy parafii. Obiektywnie nalezy stwierdzie, ze poziommorahw k1eru parafialnego w koncu XVI i na poczqtkll XVII"".byl zastraszajqco niski. Wykroczenia tego kleru nie odbiegajqdalekl) od tych, kt6re sygnalizujq akta synodalne okresu wczesniejszego.Pytanie tylko, 0 ile one byly w sredniowieczu zjawiskiemmasowym. Brak odpowiednich ir6del nie pozwala tej sprawydostatecznie jasno wyIozye. W kazdym razie w koncu XVI W.wobec masowosci tych zjawisk oraz og61nego rozpr~zenia dyscyplinykoscielnej nawet gorliwsi biskupi byli bezradni. Wspomnianyjuz biskllP plocki oceniajqc w r. 1598 stan moralny kleru parafialnegowlasnej diecezji relacjonuje, ze cz~sto dopuszczajCl si~ onipijanstwa, rozpusty, zaniedbywania obowiqzk6w kaplanskich oraz,ie opuszczajq samowolnie swoje beneficja lub tei dla zwi~kszeniadochod6w IC\czq ieh po kilka w jednym r~ku. Przeciwstawic si~ zastemu stanowi nie moie, gdyi obawia si~ samowolnego przeniesieniasi ~ duchownych do pozbawionej w tym czasie biskupa diecezjiwilenskiej. Powyiszq opini~ potwierdzajq badania sondaiowe nadklerem XVI i XVII W. dokonane na podstawie szczeg6Iowychzrodel, jakimi Sq dose szeroko uwzgl~dniajqce ten problem aktawizytacji wewn~trznyeh . Z akt wizytacji biskllpa krakowskiegoFilipa Padniewskiego (1565-1570) wynika, ze bardzo wielu ksi~zyprowadzilo rozwiqzly i pijacki tryb iycia, zaniedbujqc r6wno­Znak -II