Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1446 EUGENIUSZ WISNIOWSKIlomowym stala si~ dopiero kolonizacja niemiecka w XIII W ., ktoradoprowadzila do takiego zag~szczenia sieci par,afialnej, ze pokrylaona caly kraj. Znacznie bardziej pesymistycznie ocenia sytuacj~,B. Panzram. Opierajqc si~ jedynie na wzmiankach w Zrodlachpisanych stwierdza on istnienie na Slqsku do roku 1200 jedynie24 miejscowosci, w ktorych byly koscioly, zas do r. 1350 - 771takich miejscowosci. Jakkolwiek autor jest swiadom,_ iz plerwszewzmianki Zrodlowe, jako zjawisko czysto przypadkowe, nie swiad­CZq 0 powstaniu kosciola w czasie, z ktorego pochodzq, to jednaknie czyni on nic, aby dotrzec do rzec'zywistego czasu powstaniakosciolow i wnioski wyciqga jedynie w oparciu 0 pierwsze wzmianki.Nic wi~c dziwnego, ze dzi~ki stosowaniu takiej metody badawczejrola kolonizacji -niemieckiej dla rozwoju organizacji parafialnejna Slqsku wypadla niezwykle imponujqco. Znacznie bardziej pogl~bionestudia nad sieciq kosciolow na Slqsku w okresie przedkolonizacjq niemieckq przeprowadzil E. M'ichael, ktory w analizieswej, usitujqC ustalic czas powstania '- kazdego z koscio16w, nieograniczyl si~ tylko do :hadel pisanych, ale si~gnql rowniez domaterialu archeologicznego, a takze korzystal z pewnych zrodeltypu przezytkow jak okr~g p arafialny, uposazenie, nadto uwzgl~dnialsytuacj~ osadniczq badanej miejscowosci koscielnej. Post~pujqCw ten sposob stwierdzil on istnienie na Slqsku przed kolonizacjqniemieckq ok. 150 kosciolow parafialnych. Trzeba jednal< pami~taC,ze Michael stal na stanowisku grodowej organizacji Kosciola naSlqsku w najwczesniejszym -okresie i stqd w miejscowosciachz grqdem nieraz zbyt latwo cofal wstecz poczqtki koscio16w,uchwytnych w znacznie pozniejszym czasie. Mimo to - majqcnadto na uwadze, iZ cz~sc owych 150 kosciolow pochodzi z pierwszejpolowy XIII w., jakkolwiek jeszcze z okresu przed kolonizacj etniemieckq - mozna przyjqe, ze w XII w. istnialo na Slqsku ponad100 lwsciolow. Duzq rol ~ kolonizacji na prawie niemieckim w rozbudowiesieci kosciolow parafialnych nie tylko na Slqsku alew Polsce W ogale, uznaje H. F. Schmid. Uwaia on, ze dopierona krotko -przed r. 1300 nastqpil podzial calego kraju na okr~giparafialne, choc jeszcze z pewnymi lukami. P oniewaz zas jest toczas, kiedy zaznaczyly si~ juz skutki kolonizacji, wyciqga stqdwniosek, ze do ostatecznej rozbudowy sieci parafialnej przyczynilasi~ wlasnie_ ona.Trzeba zauwazyc, ze powstawanie nowych kosciolow moze byeprzejawem r6znych zjawisk. Inaczej proces ten trzeba oceniaewowczas, gdy tworzenie nowych placowek koscielnych jest wynikiemprzede wszystkim rozwijajqcego si~ osadnictwa, kiedynowe koscioly przeznaczone Sq dla ludnosci nowopowstajqcychosad, inaczej zas wowczas, gdy zag~szczanie sieci kosciolow nast~­