Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1534STANISLA W LITAKk atolikow. Rownoczesnie na niektorych terenach swiezo z a j ~ tychprzez osadnictwo (np. kr a w~ d z ie puszczy Solskiej) powsta jC! noweosrodki parafialne. Na niektorych terenach mozna w omawianymokresie stwierdzic pewne zmniejszenie si~ liczby parafii. Np. naterenie Krajny ubylo w ciqgu XVII i XVIII W. ok. 27 0 /0 parafii.Proces ten obserwuje si~ zarowno na obszarach 0 sil11ym oddzialywaniu protestantyzmu (Wielkopolska), jak tez . na Mazowszu,ktore prawie nie zostalo tkni ~ te przez r e f orm a cj~. W stosunkudo calej 1udnosci diecezji plockiej w r . 1776 (334427) bylo tuzaledwie 1,5 0 / 0 dysydentow . Z porownania wyka7.U parafii diecezjiplockiej znajdujqcego s i~ w aktach synodalnych z r. 1632 (320)z wykazami parafii tej ze diecezji z lat 1775 i 1776 (ok. 306) Vv'Ynika,ze przy zasadniczo stalej liczbie ludnosci w ciqgu 143 latilos6 parafii \v diecezji plockiej zmniejszyla si~ 0 ok. 14, tj. 0 4,3%w stosunku do stanu z r . 1632. Powyzsze zmniejszenie si~ liczbyparafii w diecezji plockiej, jak svviadczy 0 tym wzmianka w relacjio stanie diecezji do R zymu biskupa plockiego Sebastiana Dembowskiegoz r. 1742, nastqpilo juz w pierwszej polowie XVIII W .Pomija jC!c fakty pozostawiania, zwlaszcza n a terenach zachodnichi polnocnych, pewnej cz~sci kosciolow w r ~kach protestantow,przyczyny tego zjawiska leialy przede wszystkim w samowolnymzagarni~ciu cz~sci uposazenia koscio16w parafialnych przez patronoww okresie reformacji oraz w koncentracji wielkiej wlasnoscikosztem drobnej i braku jej zainteresowania w utrzymaniu nie­. kt6rych kosciolow (Krajna), jak tez w zniszczeniach w ojennychXVII i XVIII w., praz upadku gospodarczym kra ju. Nie bez znaczeniabyly r owniez okresowe wyludnienia niektorych terenoww wyniku wspomnianych wojen. Ponadto w rezultacie spadkuwartosci pieniqdza w drugiej polowie XVII i w pierwszej polowiewieku XVIII wiele kosciolow uposazonych mi~dzy innymi w kapitalachstracilo cz~sc swoich dochodow.Ubytek kosciolow parafialnych nie zawsze oznaczal jednak ubytek'kosciolow w ogole, gdyi jak swiadczy chocby n awet wspomnianawyiej relacja biskupa Dembowskiego z r. 1742 r aczej cz~ s tszebyly wypadki za m iany koscio16w par afialny.::h na Iilialne nii calkowiteich opuszczenie. Stqd tei wyda je si ~ , ze minimalne zmniejszeniesi~ liczby parafii na niektorych terenach nie mialo w praktycewi~ks z ego znaczenia.Ubytek parafii nie zaznaczyl si~ w ogole na terenie diecezjikrakowskiej. Z porownania pr z eci ~ tn e j km 2 na 1 p a r a fi ~ w XVIII(56) z przeci~tnq km 2 w drugiej polowie XVI W. (60) moi na bynawet wnosic 0 pewnym w zroscie liczby parafii. Wniosek takiby}by jednak przedwczesny i tylko pozornie s}us;;my. Powyiszaroinica mi~d z y ' W. XVI i XVIII wynika raczej z niejednolitej