Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1508 JERZY KLOCZOWSKIzakonach zebraczych. Istniejq jednak podstawy do przyj~cia dlawszystkich mendykantOw przeci~tnej 20-25 ludzi na konwent i todla calego okresu od XIII do XVI wieku. Przyjmujqc takq przeci~tnquzyskalibysmy dla wyodr~bnionego przez nas obszaru historycznychziem polskich bez Litwy i Rusi w 1300 roku okolo1500-1875 mendykantow dla ok. 75 klasztorow, oraz dwukrotniewi~ksze cyfry 3000-3750 dla ok. 150 dqmow w 1500 r.Zestawienie .powyzsze posluzy nam do sformulowania wnioskuo szerszym znaczeniu. Podnosilismy juz uprzednio, ze w ,porownaniudo krajow starego chrzescijanstwa w Polsce sredniowiecznejstosunkowo bardzo slabo rozwin~ly si~ instytucje monastyczne,a nawet kanonikatu regularnego, oparte wedlug ustalonych odwczesnego sredniowiecza wzorow na wielkiej wlasnosci ziemskiej.Co wi~cej, calosc dobr majqtkowych znajdujqcych si~ w r~kachroznych instytucji koscielnych w Polsce byla w stosunku do ogoluwlasnosci ziemskiej w kraju znacznie, czasem moze nawet kilkakrotniemniejsza od tego, Ciym dysponowal Kosciol na zachodzieEuropy. Gdy tam niejednokrotnie polowa wzgl~dnie trzecia cz~scziemi nalezala bezposrednio do Kosciola, to u nas wedlug szacunkowychdanych XVI-wiecznych procent uzytkow ziemskich koscielnychwynosil dla Malopolski 14, Wielkopolski 10 a Mazowszatylko 8,7 0 / 0 (A. Pawinski). W tym kontekscie specjalnej wymowynabiera fakt, ze oparte 0 miasto i ofiarnosc spolecznq instytucjemendykanckie rozwin~ly si~ w naszym kraju w proporcji do ogolumieszkancow wcale nie mniej anizeli na Zachodzie. PorownaniePolski z Angliq, krajem 0 starym i bardzo rozwini~tym zyciu zakonnym,stanowi dobrq ilustracj~ tego twierdzenia. W 1300 r. wypadalow Anglii na 3 miliony owczesnych mieszkanc6w 150 klasztor6wzebraczych. Przy przyj~ciu przeci~tnej liczby 20 zakonnikowna klasztor stwierdzamy, iz jeden brat zebrzqcy wypadal na1000 mieszkancow. Ludnosc ziem polskich, na ktorych liczylismyw 1300 r. ok. 75 klasztorow zebraczych, mozna w wielkim przyblizeniuszacowac na ok. 1,5 miliona, co daje w wyniku identycznystosunek liczb mendykant6w i ludnosci co w Anglii.Jest rzeczq jasnq, ze sarna liczba klasztor6w i ludzi nie przesqdzajeszcze sprawy zywotnosci i roli zakonu czy grupy zakonow w spoleczenstwie.Mendykanci, zachowujqc stale duzq przewag~ dom6wi ludzi, przechodzq przez rozne okresy historii wewn~trznej, historiizycia kolejnych ich generacji bardziej czy mniej dynamicznych.Nie oszcz~dza ich takze w Polsce, zwlaszcza w XV i XVIwieku. wspominany juz wyzej, ogolny kryzys zycia zakonnego.Nie brak w tym czasie przejawow gl~boko si~gajqcej dezintegracjizycia wspolnego wspolnot zebraczych, nie brak licznych sladownie wypelniania podstawowych. obowiqzkow, brakll karnosci, nie