Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1552 STANISLAW LITAKczesme swoje obowiqzki kapla6skie. Tak np. na 30 parafii zwizytowanychw latach 1565-1566 w archidiakonacie sqdeckim w 22(730/0) duchow~ych byro posqdzonych 0 pijanstwo i nie pl'zestrzeganiecelibatu . Wiele w zmianek 0 pijanstwie, jak tez 0 lamaniu celibatupodaje wizytacja wewn ~t rzna archidiakonatu lubelskiego z r. 1617.o faktyczne nieprzestrzeganie celibatu np. w samym dekanaciekazimierskim tego archidiakonatu bylo posqdzonych az 42% duchownych. Niemniejszq plagq bylo pieniactwo. Procesowano si~na j c z~s ci ej 0 d z i esi ~c iny lub inne dochody koscielne, jak odsetkiod sum zlozonych na kahalach lub dobrach ziemskich. Nierzadkiebyly r ow niez spory na tle obyczajowym.Zmiany w zakresie obyczajow kleru w ciqgu XVII i XVIII w.Sq trudne do uch wycenia ze ''Vzg I~du na brak porow nywalnych±rode!. Akta synodalne z XVII i XVIII w. wskazujq jednak nastaly wysHek wladz koscielnych w k ierunku ich poprawy, alerownoczesnie Sq dowodem na to, ze omowione wyzej sprawy bylyaktualne -..v ciqgu calego omawianegb okresu. Na pewne podniesieniesiE; poziomu moralnego duchowienstwa pa1'afialnego w XVIIi XVIII w. wskazujq pewne, choc -skromne, dane z akt wizytacjiparafii z tego czasu.Pomocniczq rol~ przy utrzymaniu kosciola i sprawowaniu kultuspeIniaIa sluzba koscielna, do ktorej nalezy zaliczyc: organist~,kantora, zakrystiana oraz kierownika szkoly. . Wydaje si~, ze wymienienifunkcjonariusze, z wyjqtkiem organisty, ktory si~ pojavli!dopiero z chwilq upowszechnienia si~ w XVII w. organow, istnieliw calym omawianym okresie. Trudno jednak byloby znalezc kosciol,przy ktorym wyst~powaliby oni wszyscy razem. W zwiqzkuz tym istnieje problem okreslenia ich kompetencji. Organista magIbowiem spelniac podwojnq roI~: organisty i nauczyciela, ktoregow ciqgu XVIII w. cz~sciowo zastqpil. Urzqd kantora z chwilq pojawieniasi~ organisty schodzi na daIszy plan. Zamiast kierowacspiewem w kosciele przejql on poczqtkowo nauczanie spiewuw szkole parafialnej. Prawdopodobnie urzqd ten zaniknql ostateczniez chwilq przej~cia nauczania przez organist~, ktory r6wnoczesniemogl uczyc spiewu. Kierownik szkoly (rector scholae ) wykonywalz jednej strony czysto koScielne czynnosci (zwykle spieww kosciele i recytowanie katechizmu wraz z uczniami) o1'az cz~stokancelaryjne w kancelarii plebana (np. spisywanie m etryk), z .drugiejzas szkolne. C z~ sto byl rowniez zatrudnia ny dobrowolnie Iubprzymusow o do roznych poslug koscielnych. J ego praca tak w. szkolejak i w kosciele zalezala, zwIaszcza w parafiach wiejskich i malcmiasteczkowych,calkowicie od poglqdovv plebana na rol~ nauczycielaw parafii. Dzialalnosc nauczyciela byla bowiem scisle uzaleznionaod plebana.