Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ADAM STANOWSKIDIECEZJ E PARAFIE POLSKIEW XIX I XX WIEKUDwie grupy czynnik6w trzeba brae pod uwag~ rozpatrujqc zachodzqcew ciqgu XIX i XX wieku zmiany w strukturze terytorialneji organizacyjnej diecezji i parafii w Polsce oraz w ichfunkcjach spolecznych.- Z jednej strony wydarzenia. polityczneksztaltujqce zewn~trzne ramy, w kt6rych rozgrywa si~ zycie narodui Kosciola w tym okresie, z drugiej - nasilajqce si~, zwlaszczaod polowy XIX w., przemiany spoleczne i demograficzne. Oboktrudnych do uchwycenia, w obecnym stanie badail, sil wewn~trznych,ozywiajqcych organizacj~ koscielnq, 0 kierunku jej rozwojudecyduje w wysokim stopniu wlasnie ciqgly wysilek dostosowaniajej do zmieniajqcych si~ warunkow zycia spolecznego.W tej wi~c przede wszystkim perspektywie b~dziemy chcieliprzedstawie zmiany zachodzqce w organizacji terytorialnej metropoliii diecezji oraz w roli biskupow i systemie zarzqdzania diecezjq,rozwoj sieci parafialnej, zmiany dotyczqce wyksztalcenia,pozycji i roli kleru parafialnego oraz fukcji samej parafii.Choe dla interesujqcego nas tutaj okresu dysponujemy nieprzebranympraktycznie bogactwem hodel w postaci schematyzmow,archiwali6w pailstwowych i diecezjalnych, ksiqg i archiw6w parafialnych,licznych hodel narracyjnych i pami~tnikarskich, odczuesi~ daje zupelny prawie brak opracowail, ktorich przedm(otembylaby zarysowana wyzej problematyka. W rezultacie 0 losachi funkcjach organizacji koscielnej w tej epoce wiemy bodajze jeszczemniej niz w okresach, dla ktorych dysponujemy zasobem zrodelznacznie szczuplejszym, lepiej jednak opracowanym.W tej sytuacji b~dziemy si~ musieli ograniczye do p·r zedstawieniainteresujqcych nas spraw w najogolniejszych zarysach,do wysuni~cia wst~pnych hipotez, raczej stawiajqc niz rozwiqzujqczagadnienia. Cz~sto zachodzqce przemiany b~dziemy mogli ujqetylko poprzez przeciwstawienie punktu wyjscia i punktu dojsciaprocesu, rezygnujqc z uj~cia jego kolejnych faz i scislego umiejsco­.wienia ich w czasie.