Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1564ADAM CHRUSZCZEWSKIaz 47% zakonnikow liczy ponad 50 lat zycia. Procesy 0 podobnymcharakterze zaobserwowac mozna rowniez w innych krajach · Europyoraz w Ameryce Poludniowej.W Polsce faza wzrostu trwa od konca XVI w. do osiemdziesiqtychlat wieku XVIII, natomiast faza druga wkracza tu z pewnym,niezbyt zresztq powazl1ym w stosunku do innych krajow, op6Znieniem.P oczqtkowo przyjmuje ona zresztq tylko postac polemiki program ow k asacyjnych. Rzeczywiste k asaty przeprowadzq niePolacy, c. papiestwo - znoszqc jezuitow - oraz zaborcy. W P olsceokres upadku zakonow wchodzi gl~boko w wiek nast~pny i konczysi ~ w "\vyniku gwaltownego rozwoju zycia zakonnego, opartego nazupelnie odmiennych zasadach i nowych formach istnienia. (Np.zenskie zgromadzenia bezha bitowe).W naszej probie zarysu zycia instytucji zakonnych w Polsceogra niczymy sit:: do przesledzenia jedynie pierwszego okresu ­fazy wzrostu. Proces ten wiqze si~ z wieloma skomplikowanymiczynnikami zewnEltrznymi i wewnt::trznymi. Latwiej na ogoluchwytne Sq czynniki zewnEltrzne zwiqzane z dqzeniami ekspansyjnymiosrodkow zakonnych czy wychodzqcymi im naprzeciwinicjatywami spoleczenstwa (krol, biskupi, magnaci), a takzepotrzebami spolecznymi coraz bardziej zlozonymi. 0 wiele trudniejszedo zbadania Sq powody wewnEltrzne. Lqczq siEl one bezposrednioz postawami jednostek i grup spolecznych wobec propozycjiwysuwanych przez rozne formacje zakonne. Wydaje siEl tez,ze propozycje te spotykaly siEl z bardziej lub mniej uswiadamianymitendencjami oddolnymi, zmierzajqcymi do odnowy zyciareligijnego. Proby odnowy, czy reformy zycia religijnego znajdowalybywiElc w zakonach bardziej sprzyjajqce warunki realizacjiniz w malo dynamicznym nurcie zycia instytucji parafialnych.Mozna by wiElc wysunqc hipotezEl, ze gwaltowny i wielostronny, takzeilosciowy, rozwoj roznych grup zakonnych w omawianym okresiejest powiqzany w duzej mierze z malo dotqd zbadanymi przemianamizachodzqcymi w zyciu i swiadomosci religijnej ludnosci katolickiej.Tak postawione zagadnienie wymaga naturalnie osobnychbadan. W dotychczasowej historiografii brak calosciowego omowieniazakonow w Polsce XVII-XVIII w. WzgIEldnie bogata literaturaposwiElcona dziejom zakonnym zajmowala siEl glownie historiqposzczegoln)1ch k Jasztorow, rzadziej calymi zakonami. W obecnej,pierwszej wlasciwie probie syntetycznego spojrzenia zajmiemy siElkolejno charak terystykq grup zakonnych, dynamikq roz"voju ilosciowegozakonow i ich grup, geograficznym rozmieszczeniemklasztorow oraz wazniejszymi funkcjami spolecznymi zakonow.Na koncu krotko przedstawione zostanq zakony zenskie.