Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1542STANISLAW LITAKz lat 1565-1570. Wedlug tychze akt na 53 zwizytowanych parafiiw archidiakonacie lubelskim i dekanacie lukowskim az 15 (28%)bylo bez obsady plebanskiej. Sposrod zas pozostalych 38 parafiiobsadzonych, 10 (ponad 26%) plebanow nie posiadalo swiE:cen kaplanskich.Wydaje si~ jednak, ze na skutek zarzqdzen SoboruTrydenckiego, kladqcych nacisk na rezydencj~ duchownych przyswoich beneficjach, sytuacja powyzsza znacznie siE: zmienila juzpod koniec XVI w. Tak wiE:c wedlug wizytacji archidiakonatulubelskiego z r. 1595, chociaz wizytator zastal tu na 50 kosciolowwizytowanych t.ylko 33 plebanow, to jednak kazdy z nich mogi si~juz wykazae swiE:ceniami kaplanskimi. Z czasem podnosi siE: rowniezi liczeb.nose plebanow, co siE: Iqczylo ze stopniowym eliininowaniemkumulacji dwu lub kilku beneficjow plebanskich w jednymrE:ku, jak rowniez ze stopniowym ograniczaniem samowolipatronow W obsadzaniu beneficjow. Wedlug wizytacji biskupakrakowskiego Bernarda Maciejowskiego z r. 1603 na przytoczonymwyzej terenie archidiakonatu lubelskiego i wlqczonego juz w miE:­dzyczasie do niego dekanatu luko,vskiego bylo 40 plebanowwzglE:dnie prepozytow, ksiE:zy. W skali caIej diecezji krakowskiejna przelomle XVI i XVII w. ilose parafii pozbawionych rZqdcowbyla juz znikoJl1a i wynosila, nie Iiczqc kosciolow znajdujqcychw tym czasie przejsciowo w rE:kach protestant6w, jak juz wyzejwspomnielismy, niecale 5% og6lnej liczby koscioI6w parafialnych.Najgorzej pod tym wzglE:dem przedstawialy siE: peryferyjne obszarydiecezji krakowskiej, do kt6rych zaliczal siE: rowniez omowionywyzej archidiakonat lubelski i dekanat Iukowski.Formalne ustanowienie przy danym kosciele plebana nie musialojednak oznaczae rzeczywistej jego tam rezydencji. Cz~ste wypadkinierezydencji plebanow zwlaszcza w XVI a nawet jeszcze w pierwszejpolowie XVII w. lqczylo si~ z mozliwosciq lq-czenia w jednymr~ku dwu lub wi~cej urz~dow plebanskich. Duchowny taki wyr~czalsi~ w pracy duszpasterskiej pozostajqcym na jego utrzymaniu komendarzemlub wikarym. W drugiej polowie XVI w. zjawiskolqczenia, czyli kumulacji prebend bylo powszechne. Przynajmniejna niektorych terenach do wyjqtku nalezeli plebani kontentujqcysiE: jednym beneficjum. Praktykowa no lqczenie nie tyIko beneficjowplebanskich ale z braku tych nie gardzono innymi, jak np.prebendy zwiqzane czy to z altariami, czy tez z innymi instytucjamiznajdujqcymi si~ przy danym kosciele parafialnym lub tez naterenie danej parafii (np. promotorie bractw, prepozytury szpitalneitd.). Wycinkowe badania nad klerem wykazaIy, ze nierezydencjaplebanow przy kosciolach parafialnych najczE:sciej wynikala z lekcewazeniaobowiqzkow, kumulacji jak rowniez zatrudniania duchownychprzez krolow, biskupow lub magnatow na roznych