Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1514WIESLAW MULLERbiskupstwa pomezanskie i sambijskie. Z dawnej sieci diecezjalnejkrzyiackiej utrzymalo si~ jedynie biskupstwo warminskie, przylqczonedo Polski w wyniku wojny trzynastoletniej. Niewielimcz~sc diecezji pomezanskiej, naleiqca do Prus Kr6lewskich (Malbork),byla w okresie pozniejszym, na mocy uchwaly synodupiotrkowskiego z 1577 roku, zarzqdzana tradycyjnie przez biskup6wchelminskich, ale nie zostala inkorporowana do diecezjichelminskiej. Biskupi chelminscy tytulowali si~ w zwiqzku z tymzwykle biskupami chelminskimi i pomeza11skimi.Zwyci~stwo reformacji w Inflantach i sekularyzacja tamtejszejgal~zi zakonu (1561) doprowadzila do upadku metropolii ryskieji zupelnego zaniku jej sieci diecezjalnej. W to miejsce zostalajednak w niedlugim czasie - po przylqczeniu In£1:mt do Polski ­utworzona nowa diecezja (1582) z siedzibq biskupiq w . Wenden(Kies), podlegla arcybiskupom gnieznienskim. Znaczna jej cz~scjednak wraz ze stolicq dostala si~ jui w pierwszej polowie XVIIwieku pod panowanie szwedzkie. Ostatecznie wi~c diecezja in­~flancka obejmowala w XVII i XVIII wieku niewielkq cz~sc pozostalychprzy Polsce In£1ant (woj. inflanckie) oraz Kurlandi~i Semigali~. Wobec jednolicie protestanckiego charakteru tychteren6w, braku koscio16w, lderu oraz calkowitego prawie upadkuuposaienia biskupstwo wendenskie, przemianowane w drugiej polowieXVII wieku na in£1anckie, bylo biskupstwem w duiej mierzetytularnym. Biskupi przewainie nie rezydO'.,vali w swojej diecezjii malo si~ 0 niq troszczyli. · Opiek~ nad nielicznymi katolikamirozciqgali tu zwykle biskupi imudzcy.Konsekwencjq zdobyczy terytorialnych na wschodzie w poczqtkachXVII wieku bylo wreszcie utworzenie diecezji smolenskiej(1613). Rowniei i ta. diecezja utracila w XVII wieku wi~kszoscswego terytorium wraz ze Smolenskiem (1667), a jej biskupi przebywaliz reguly w \Varszawie, malo si~ interesujqc nielicznymikosciolami i szczuplq garstkq wiernych swej diecezji. Odpadni~cieod Polski w polowie XVII wieku calej lewobrzeinej Ukrainy orazokr~gu Kijowa zmniejszylo znacznie- diecezj~ kijowskq, a biskupstwobakowskie' stalo si~ praktycznie - wobec utraty wplyw6wpolskich w Moldawii - biskupstwem in partibus infidelium.Wszystkie te zmiany nie naruszyly jednak zasadniczego trzonusieci diecezji polskich. Nie ulegla tei ta siec w ciqgu calegointeresujqcego nas okresu iadnym reorganizacjom, pomimo wysuwanychod czasu do czasu projektow podzialu wi~kszych diecezji.Do zasadniczych zmian doszlo dopiero na skutek rozbior6w.Uwzgl~dniajqc wi~c omowione Wyiej niewielkie przesuni~cia,ktore zaszly w XVI i XVII wieku w porownaniu z okresem wczesniejszym,moiemy pozniej mowic jui do samego konca 0 stalosci