Примењена лингвистика у част Ранку Бугарском - Језик у

Milorad Radovanović: BELEŠKE O TEORIJI JEZIKA
368
***
Bez obzira na to s kakvih stajališta prilazili poslu rekonstruisanja zamršenih
puteva na kojima se smenjuju paradigme naučnog viđenja i tumačenja pojava
u oblasti jezika, identifikovaćemo kraj njih prostorne, vremenske i civilizacijske
graničnike duboko usađene u slojevito tlo nikad lako prepoznatljive mreže
filozofskih i filoloških tradicija raznorodnih etiologija. Jednog takvog zahvata
s rekonstrukcijskim pretenzijama prihvatio se beogradski teoretičar jezika, sistematičar
i istoričar lingvistike Ranko Bugarski, u potpuno osveženom drugom
izdanju knjige Jezik i lingvistika (Bugarski 1984). Čitaocu knjige štampane na
srpskohrvatskom jeziku Bugarski je postao ponajviše poznat upravo po prvom
izdanju ove knjige, kod istog izdavača i u istoj biblioteci, 1972. godine [...].
Već pominjano prvo izdanje knjige koja se ovde prikazuje objavljeno je u
vreme za koje se samo moglo naslutiti da predstavlja predvorje trećoj paradigmi
u naučnom viđenju i tumačenju pojava u oblasti jezika u XX veku, kroz koje smo
u relativno užurbanom hodu različitih koreografija u međuvremenu zakoračili iz
strukturalne i generativne u izrazito interdisciplinarizovanu i sve nehomogeniju
aktuelnu lingistiku. Odličan je to bio povod za odvažnost i poziv da se iznova,
dublje i podrobnije, s novim teorijskim, činjeničnim i bibliografskim uvidima, a
iz pomaknute vremenske distance, promisle, „domisle“, razrade, provere, a inoviranim
i proširenim tekstom dopune teme koje je autor, očigledno već pre petnaestak
godina, bio izdvojio kao stožerne za vrednovanje objašnjenja jezika i opisa
jezika, te filozofskog i filološkog (danas lingvističkog) preokupiranja jezikom i
jezicima. Dodajmo tome i podsticaje eksterne vrste da se sačini ne samo „drugo“,
već upravo „prerađeno i dopunjeno“ izdanje ove knjige: to su razlozi tipa onog da
je autora „... na brižljivu pripremu drugog izdanja obavezao i lep prijem na koji je
kod stručne i šire čitalačke publike naišlo njeno prvo izdanje. Ono je čak dobilo
sasvim neočekivan publicitet, kome je svakako doprinela i ugledna Nolitova nagrada
koja mu je dodeljena za 1972. godinu“ (20).
Osetljivo ali neishitreno rezonirajući sa tako nastajalim povodima, pozivima
i podsticajima različitih vrsta, ali i sa nalazima o u takvim okolnostima
izmenjenom ili pridobijenom čitateljstvu, Bugarski je ovo izdanje opremio i sa
nekoliko stotina novih bibliografskih uputstava, i iz osnova ga preradio, ponajviše
upravo u onim segmentima koji su bili zamišljeni kao okosnica knjige (i po
svedočenju autora to su prva četiri i poslednje poglavlje). Izdvojimo li na stranu
Predgovor prvom izdanju (11-15), Predgovor drugom izdanju (17-20), Registar
imena (315-321), i u ovakvim prilikama nužno selektivan Predmetni registar
(323-328), lako ćemo već u naslovima poglavlja prepoznati staništa za tematska
središta autorove opservacije: I Jezik i jezici u istoriji lingivstike (23-61);
II Lingvistička tipologija (62-91); III Jezičke univerzalije (92-130); IV Jezička