Pobierz Podręcznik - Przedsiębiorczy Uniwersytet - Instytut Badań ...

cechy biznesu, takie jak: niepewność i działanie w oparciu o ryzyko, brak gwarancji
skuteczności, osiąganie dochodów oraz szczególną dbałość o względy klienta. Do
tej pory przyjęło się uważać, że model funkcjonowania nauki publicznej posiada
charakter nierynkowy. Cykle finansowania nauki publicznej były z reguły w niedużym
stopniu powiązane z uzyskiwaniem praktycznych rezultatów. Zazwyczaj
pierwszy etap cyklu publicznego finansowania nauki obejmował określenie misji,
celów i zadań nowej lub istniejącej jednostki naukowej. Jeżeli władze publiczne
uznały, że elementy te mają pozostać niezmienne, jednostka naukowa zachowywała
je dalej. Pochodną zestawu zadań, które jednostka miała do wykonania, był
plan etatyzacji i wyposażenia jednostki naukowej, w oparciu o który następował
przydział środków finansowych. Jeżeli przydział środków finansowych nie mogł
być dokonany w wysokości wymaganej przez jednostkę naukową – to z reguły korygowano
plany etatyzacji i wyposażenia jednostki. Przydziału finansowego dokonywał
donator, z reguły władza publiczna, na zasadzie aprobaty dotychczasowych
wyników pracy jednostki naukowej. Bardzo często aprobata zostawała poddana
parametryzacji poprzez ocenę liczby publikacji, liczby realizowanych projektów
naukowych, osiągniętych awansów naukowych itp. W oparciu o uzyskaną dotację
jednostka wykonywała swoje działania, a następnie opracowywała sprawozdanie
na koniec danego okresu objętego finansowaniem. Uzyskanie aprobaty donatora
oraz wskazań w zakresie ewentualnych korekt w przyszłości stanowiło podstawę
zapoczątkowania kolejnego cyklu finansowania jednostki publicznej. Oczywiście
przedstawiony przykład ma charakter uproszczony.
Zasadniczym czynnikiem decydującym o tym, że cykle finansowania nauki
publicznej ulegają stałemu powtarzaniu jest fakt, iż uzyskują akceptację klienta
– donatora, najczęściej państwa, czy też innej jednostki publicznej. W większości
obserwowanych sytuacji publiczna jednostka naukowa niemal zawsze uzyskiwała
dotacje, jeżeli tylko realizowała zadania wyznaczone przez władze państwowe,
niezależnie od zakresu ich użyteczności. Oczywiście poziom dofinansowania zależał
od szeregu czynników. Obecnie (2009) w Polsce jest stosowana parametryczna
ocena jednostek naukowych, (zaprojektowana zresztą przez samych naukowców),
której celem było zobiektywizowanie kryteriów dofinansowania, jednak tak naprawdę
decyduje zadowolenie klienta, w tym przypadku władz publicznych reprezentowanych
przez polityków. Tego typu finansowanie realizuje jedynie szerokie
cele, ale określenie, jakie konkretne potrzeby rzeczywiście zaspokaja jest bardzo
problematyczne.
Państwo jest jednak specyficznym klientem jednostek naukowych. Jest ono
w stanie zapłacić jednorazowo duże kwoty pieniędzy w zamian za cały, szeroki
pakiet badań naukowych. Ponadto jest ono klientem hurtowym, który kupuje bardzo
duże ilości usług naukowych. Dobre kontakty jednostki naukowej z władzami
publicznymi gwarantują stabilność finansowania. Jednocześnie stała zależność finansowa
jednostki naukowej od państwa wytwarza specyficzny, podporządkowany
styl działania i decyduje o małej aktywności w zaspokajaniu potrzeb społecznych.
O skuteczności tego typu jednostek decyduje zdolność danej jednostki do
139