Diskurtso kooperatiboak langile-kolektiboan ... - Euskara

Atal teorikoa
Arrasateko Kooperatiba Esperientziaren ibilbide historikoa
Azkarraga Etxagibelek aitortzen duen bezala, AKEk errealitate
ekonomiko bat izateaz gain “ideal zehatz batekin
konprometitutako pertsona-sarea osatzen du”. Sorreran, gerora
Arrasateko Esperientzia deituko genuenaren iparra enpresa
eraldatzea izango zen, azkenik gizartea eraldatzeko. Eta jomuga,
herritarren autogobernua enpresan, hortik gizarteko beste
zenbait arlotara hedatzeko. Baina azter dezagun sakonago
zeintzuk izan diren AKEren arima osatu duten osagaiak, zentzuak.
Eta zeintzuk izan diren ibilbidean zehar aldaketarako arrazoi
eta elementuak.
Azkarraga Etxagibelek bat egiten du Weber soziologo
alemaniarrarekin modernitatea aztertzeko orduan. Hauen ustez,
modernitatea bi indarren arteko tentsioa genuke: arrazionaltasun
formala (eraginkortasuna helburu duena) eta balorearrazionaltasuna
(giza ekintzari zentzua ematen diona). Weber-en
diagnostikoaren arabera, hasierako kapitalismoan ekonomia eta
moral-erlijiosoaren arteko lotura nabarmena zen; denborarekin
printzipio etikoak ahulduz joango dira eta horrek etena ekarriko
du. Modernitatearen ibilbideak erakutsi digu arrazionaltasun
instrumentala gailendu dela bestelako baloreen gainetik, hori ei
da kooperatibagintzak ere gaur bizi duen erronka nagusia. Bi
tentsio edo indar horien arteko orekari eustea.
Azkarraga Etxagibelek azaltzen duenez, kooperatibaren jarduerak
ere bi arrazoinaltasun horien arteko oreka bilatzen du. Bat
arrazoinaltasun ekonomiko-instrumentala da, honek merkatuan
arrakasta lortzea du helburu, ondo moldatzea merkatuko
arauetara. Balore arrazionaltasunak aldiz, arrazionaltasun
ekonomikoa humanitate zentzu batekin eta alderdi sozialarekin
uztartzea du helburu. Autorearen iritziz zenbait baliorekin
bateratzea, hala nola “printzipio demokratikoekin, komunitatea
zerbitzatzea oinarri duen etika ekonomikoarekin, eta finean,
etika komunitario batekin”.
Ikuspuntu horretatik Azkarraga Etxagibelek honela definitzen du
kooperatibismoa:
132
“Kooperatibismoa zentzu komunitatea da,
komunitate etikoa. Hau da, pertsonaren bidezko
gizartearen gaineko ikuspegi zabalagoa bere
egiten duen enpresa jarduna da. Bokazio soziala
eta eraldatzailea duen enpresa-errealitatea.” 56
Baloreen galeran kokatzen du Azkarraga Etxagibelek ere gaur
egungo Arrasateko kooperatibismoa. Izan ere, kooperatibismoak
modernitateak aurkezten dituen bi logika horiek biltzen ditu:
ekonomiko instrumentala (enpresa diren heinean merkatuan
arrakasta izatea helburu duena) eta balore arrazionaltasuna
(enpresa ikuspegiaz gain bestelako motibazioak dituena,
esaterako, demokrazia, komunitateari zerbitzua...). Bien arteko
56 Azkarraga Etxagibel, J: Diruak behar luke bihotzik, Pamiela. Iruñea 2004.
orrialdea 13.