Diskurtso kooperatiboak langile-kolektiboan ... - Euskara

Atal teorikoa
Kooperatibismoaren bi logikak
3.Arrasateko Kooperatiba Esperientziari begiratua
Ezagunak dira kooperatibak Euskal Herrian. Aldi berean, gure
kooperatibak ezagunak dira mundu osoan. Izan ere, industria
arloan, seguruenik munduan izan den eta oraindik dirauen
esperientzia nabarmenetakoa eskaintzen du euskal
kooperatibismoak. Horregatik eztabaidagai eta ikergai izan dira
hemengo kooperatibak bai kanpoan zein gure artean. Jarraian,
laburki bada ere horren berri emango dugu. Bi zati bereiztuko
ditugu.
3.1 AKE: tentsioen esperientzia bat
Euskal kooperatibismoaren tradizioa 10 1936ko Espainiako gerra
zibilaren aurrekoa dugu. Gerra aurreko ELA eta UGT sindikatuen
inguruko ekimenetan kokatu izan da bere jatorria. Dena den,
gerraostean sortutako Arrasateko esperientzia izan da euskal
kooperatibismoan ekimen nagusia.
Arrasateko kooperatibismoaren ibilbidean bertan hainbat
ikerlarik aurkitu dute kooperatibarekiko atxekimendu eza edo eta
motibazio sozialen desgasteren bat. Greenwood eta Gonzalez-ek
“Goikoak” eta “behekoak” garbi bereizten dituen diskurtsoa
aurkitu zuten Arrasateko kooperatibetan, eta diskurtso horretan
oinarritutako kultura bat, bazkideen arteko berdintasuna ukatzen
duena 11 .
Cheney dugu antzeko aurkikuntzak egin dituen beste ikerlari bat
12 . Bere ustean, balore kooperatiboak ahultzen eta
korporatiboagoak indartzen ariko lirateke gaur Arrasateko
kooperatibetan. Enpresa kultura berriak dakartzan kudeaketa
eredu parte-hartzaileen bidez, demokrazian sakontzen ari dela
pentsa liteke, baina ez dirudi hala suertatzen ari denik.
Kudeaketa eredu berrien ondorioz, nork bere lanpostuan duen
parte-hartzea indartu egin da, baina parte hartze
instituzionala, kooperatibek berezkoa dutena, sufritzen ariko
litzateke. Lanpostuko parte-hartzearen eta parte-hartze
instituzionalaren artean, harreman kontraesankorra ikusten du
autore honek. Autonomia profesionala eta autonomia politikoaren
bateragarritasuna da zalantzan jartzen dena. Gainera, enpresa
eredu berriak arrasto mesfidati bat lagatzen du langileen
artean, eta ondorioz, gerora etor daitezkeen proposamen osoago
edo integralagoen aukerak erretzen dira.
10 Arrieta, Leire eta beste: El movimiento cooperativo en Euskadi (1884-1936),
Sabino Arana Kultur Elkargoa. 1999.
11
Greenwood D.J. eta Gonzalez J.L., Industrial Democracy as Process:
Participatory Action Research in the Fagor Co-operative Group of Mondragon,
Stockholm, The Swedish Centre for Working Life, 1991.
12
Cheney,George: Values at work: Employee Participation Metes Market Pressure
at Mondragón, Ithaca, NY, Cornell University Press, 1999.
39