Diskurtso kooperatiboak langile-kolektiboan ... - Euskara

Atal teorikoa
Kooperatibismoaren bi logikak
haziz joan den neurrian bidean utzi edo sakrifikatu behar izan
dituela bere oinarri izan diren zenbait balore eta motibazio.
Norabide horretan oso interesgarria da Joseba Azkarraga
soziologoak egiten duen Arrasateko kooperatibismoaren gaineko
irakurketa 14 . Azkarragak modernitatearen irakurketa izango du
abiapuntu fenomeno kooperatiboari hurbiltzeko eta Weber-en
irakurketarekin bat egiten du. Modernitatea bi indarren arteko
tentsioa genuke: arrazionaltasun formala (eraginkortasuna
helburu) eta balore-arrazionaltasuna (giza ekintzari zentzua
ematen diona). Weber-en diagnostikoaren arabera, hasierako
kapitalismoan ekonomia eta moral-erlijiosoaren arteko lotura
nabarmena zen 15 ; denborarekin printzipio etikoen putzua sikatu
egingo da eta haustura bat gertatu. Modernitatearen ibilbideak
erakutsi digu arrazionaltasun instrumentala gailendu dela
bestelako baloreen gainetik. Irakurketa orokorrak zentzu galeraz
hitz egiten du, balore-arrazionaltasunak giza-ekintza kozuzentzeari
utzi diola aitortzen da.
Beste hainbat autorek ere egin dute kooperatibismoak bere baitan
duen oreka zail horren gaineko gogoeta, hau da, baloreak vs.
efizientzia ekonomikoa. Meister soziologo suitzarrak ohartarazi
gintuen aspaldi demokratikoki arauturiko erakundeen arriskuaz.
Ikusi dugu kapitulu honen bigarren atalean Meisterrek lau
estadio bereizten dituela kooperatiben bizi-zikloan. Hasierako
estadioan erakundeak berdintasuna, partehartzea edo demokrazia
zuzena bezalako baloreak aldarrikatu eta praktikatzen ditu,
baina apurka-apurka dimentsioan eta eraginkortasun ekonomikoan
aurrera egin ahala, balore horien epeltze moduko bat
diagnostikatzen du.
Cheney-k Values at work lanean planteatzen duen galdera ildo
berean koka genezake. Zenbateraino da posible erakunde batentzat
bere balio sozialak mantentzea (esaterako, demokrazia
partehartzailea), geroz eta handiagoa eta konplexuagoa bihurtzen
den heinean, eta gainera ekonomikoki arrakasta lortzea? Kezka
horri erantzuteko Arrasateko Kooperatiba Esperientzia aztertu
zuen ikuspegi kritiko batetik, izan ere, merkatu globalean
lehiatzen ari den esperientzia bat dugu, kanpo presio handiak
jasaten dabilena, arrakasta ekonomiko handia duena eta aldi
berean, bere balio demokratikoak mantentzeko saiakeran dabilena.
Arrasaten buruturiko azterketaren harira, aurrerago
planteaturiko galdera botatzen du Cheney-k bere lanean: posible
ote da gizakiaren zerbitzura dagoen erakunde batentzat bere
baloreei eustea, burokratizazio, hazkuntza eta merkatu-lehia
testuinguru batean?
14 III. Kapituluko bigarren zatian landuko dugu zehatzago, hemen laburbildu
besterik ez dugu egingo.
15 Etika protestante liburuan aztertzen duen bezala, hasierako kapitalismoak ez
zuen mugarik gabe aberasteko nahia; jarrera arduratsua, zuhurra eta legeari
errespetua agertzen ziona zen hasierako kapitalistena. Lehen kapitalisten kode
etiko zurruna: austeritatea, ostentazio eta nabarmenkeriarik ez.
41