International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
içinde yaşanırken (Cunningham, 2007) siber zorbalık ise zaman ve mekândan bağımsız olarak günün herhangi
bir anında gerçekleşebilir.
Siber zorbalık gençler arasında hızla yaygınlaşan bir problemdir (Kowalski ve Limber, 2007; Li, 2006).
Özellikle son beş yıldır A.B.D, Kanada ve Avustralya’da eğitim bilimciler ve psikologlar başta olmak üzere
diğer uzmanlar tarafından araştırılan ve tartışılan bir konu olmuştur. Ülkemizde son zamanlarda gerçekleşen
araştırmalarda gençler arasında siber zorbalık davranışlarının yaygın bir şekilde görüldüğünü ortaya koymuştur
(Arıcak vd., 2008; Topçu, 2008; Dilmaç, 2009). Aslında sorun teknolojide değil, teknolojinin nasıl ve ne amaçla
kullanıldığında yatmaktadır.
Siber zorbalık adı verilen bu olumsuz davranış bireylerin duygusal ve sosyal yaşamında önemli sorunlara yol
açmaktadır. Yazılı-görsel basında yer alan haberler ve yapılan araştırmalar, siber zorbalığa maruz kalmış
ergenlerde sosyal ilişkilerinde bozulma, okuldan kaçma, üzüntü, öfke, endişe, intikam, akademik başarısızlık,
okul devamsızlığı, okula silah getirme, yalnızlık, depresyon ve hatta intihara kadar varabilen çeşitli psikolojik
travmalara neden olduğu bilinmektedir (Agatston vd., 2007; Arıcak, 2011; Hinduja ve Patchin, 2009;
Raskauskas ve Stolz, 2007; Willard, 2007; Ybarra, Diener-West, ve Leaf, 2007). Siber zorbalık davranışlarına
maruz kalan ergenlerde, siber zorbalığın, bireysel ve toplumsal yaşamı ciddi biçimde tehdit etmesi, siber
zorbalığın temelinde yer alan sosyo psikolojik süreçleri araştırmaya yöneltmiştir (Eroğlu, 2011).
Raskauskas&ve&Stoltz&(2007)&siber&mağdurların&siber&zorbalıktan&dolayı&kendilerini&kötü&hissettikleri&ve&bu&
nedenle&okula&gitmekten&korktuklarını&ifade&etmiştir.&Siber&zorbalığa&maruz&kalma,&öğrencilerin&okuldan&
uzaklaşmalarına&ve&akademik&başarılarında&da&ciddi&bir&düşüşe&neden&olmaktadır.&
Siber zorbalığa maruz kalanlarda kızgınlık, moral bozukluğu, huzursuzluk duyguları yaygın olarak gözlenmekte,
akut stres bozukluğu ve duygudurum bozukluğu yaşanmakta, bu durum ise intihara kadar uzanan yıkıcı birçok
ruh sağlığı problemine neden olabilmektedir (Ayas, 2011; Şener ve ark. 2012; Arıcak ve ark. 2008). Arıcak
(2009), siber zorbalık yapmayan ve siber zorbalığa maruz kalmayan grubun siber zorba ve siber mağdurlardan
daha az psikiyatrik belirti gösterdiğini bulgulamıştır. Erkek öğrenciler siber zorbalığa maruz kaldıklarında daha
çok öfke; kızlar ise üzüntü duygusunu daha yoğun yaşamaktadırlar. Diğer bir yoğun yaşanan duygu ise
intikamdır (Yaman ve Peker, 2012).
İnsanlar yaşamları boyunca birbirleriyle fiziksel ve duygusal bağlar kurmaya gereksinim duyarlar. Ancak yakın
ilişkilerde bireyler doyum, mutluluk paylaşma gibi olumlu duygular yaşarken aynı zamanda incinme, kırılma,
gücenme ve hayal kırıklığı gibi olumsuz duygularda yaşayabilmektedirler (Ergüner-Tekinalp ve Terzi, 2012).
İntikam duygusu da diğer duygular gibi (mutluluk, sevinç, neşe, keyif, keder, öfke vb.) temel insani duygulardan
biridir ve sosyal davranışın kuvvetli bir uyarıcısıdır.
Stuckless ve Goranson (1992) intikamı, “yanlış olarak algılanan bir davranışın karşılığında zarar veya ceza
vermek” şeklinde tanımlamaktadır. McCullough ve ark. (2001) “intikam, kişilerarası anlaşmazlığı çözmek
amacıyla, saldırgan olarak algılanan kişiye karşı gönüllü olarak saldırgan davranışlar göstermektir”. Hakarete
uğrama, aldatılma, saldırıya uğrama gibi olumsuz olaylarla karşılaştıklarında insanların suçlu kişiden kaçınma
veya bu kişilerden intikam almaya motive oldukları ifade edilmektedir (McCullough ve Witvliet, 2002). İntikam
çok komplike, yıkıcı ve bir o kadar da güçlü bir duygudur.
Bireyler normal hayatta veya sanal ortamda hakarete ve saldırıya uğradıktan sonra intikam duygusu içerisinde ya
kendine yöneltilen davranışa karşılık vermekte, karşı saldırıya geçmekte ya da yaşadığı intikam duygusunu
başka bireylere yönlendirmektedir. Raskauskas ve Stoltz (2007) bireylerin eğlenmek, kendini iyi hissetmek ve
intikam alma amacıyla siber zorbalık yaptığını ifade etmiştir.
Başkaları üzerinde kontrol kurmayı amaçlama, saldırganca davranmaktan haz alma, arkadaşları arasında
saygınlık kazanma çabası, gerçek yaşamda davranışa dökemediği saldırganlık içeren düşlemlerini sanal ortamda
dile getirme arzusu, kendisine kötü davranan kişilerden sanal dünyadan intikam almaya çalışma gibi nedenlerden
dolayı siber zorbalık davranışının meydana geldiği ifade edilmektedir (Kowalski vd., 2008; Akt. Peker vd.,
2012).
Şahin ve ark. (2010) öğrencilerin siber zorbalığa maruz kaldıklarında öfke, nefret, üzüntü ve intikam duyguları
hissettiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca siber zorba davranışlara maruz kalan öğrencilerin kendilerinin de siber
zorba davranışlarda bulunduğunu tespit etmişlerdir. Ülkemizde yapılan bir başka araştırmada ise ortaöğretim
öğrencilerinin arkadaş ortamı, can sıkıntısı, intikam alma isteği gibi nedenlerle siber zorbalık yaptıkları tespit
1074