International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
BİR MANEVÎ-MESLEKÎ EĞİTİM USÛLÜ: AHÎ
TEŞKİLATI’NDA USTA/ÖĞRETMEN EĞİTİMİ
A METHOD OF MORAL-VOCATIONAL EDUCATION:
MASTER/TEACHER EDUCATION IN AHÎ COMMUNITY
Büşra ÇAKMAKTAŞ- Arş. Gör., Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü,
Tasavvuf ABD.
Feyza DOĞRUYOL- Arş. Gör., Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, İslam
Mezhepleri Tarihi ABD.
Özet
13. yüzyılda Anadolu’da görülmeye başlanan ve bir süre sonra da Osmanlı Devleti’nin kurulmasında
önemli bir rol oynayan Ahîlik teşkilatı dinî-içtimaî bir yapı arz etmekle birlikte aynı zamanda döneminde yaygın
bir “eğitim kurumu” haline gelmiştir. Ahîlik küçük esnaf, usta, kalfa ve çırakları içine alan, onların
dayanışmaları kadar mesleklerini dürüstlük ve özenle yapmalarını ve en önemlisi de “eğitilmelerini” amaçlayan
bir lonca teşkilatı olarak da tanımlanabilir. Böylece Ahî teşkilatlarında ahlak ve meslek eğitiminin bütünlük
içerisinde ömür boyu süren bir faaliyet olması amaçlanmıştır. Muallim ahî ve pîr denilen hocalar tarafından
verilen ahlak ve meslek eğitimi “iş dışında” ve “iş başında” olmak üzere iki farklı şekilde uygulanmıştır. Ustaçırak
ilişkisi ile yapılanan bu eğitim usûlü belirli kurallarla işleyişini sürdürmüştür.
Anahtar Kelimeler: Ahî Teşkilatı, Usta/Öğretmen Eğitimi, Manevî-Meslekî Eğitim, Osmanlı.
Abstract
The Ahi community which was firstly seen in the 13 th century in Anatolia and after a while played an important
role in foundation of Ottoman Empire, is not only a religious-social structure but also had become a common
educational institution in its period. Ahi community can be defined as a guild community which covers small
retailer, master, apprentice, qualified workman and aims to perform their vocations fairly and meticulously as
well as solidarity. As the most important thing, this community aims them to be educated. Thus, it has been
aimed that education of morality and vocation must be an action which continues for a life time in
harmony. Education of morality and vocation which trains by teachers so called 'muallim' and 'pir' has practiced
as two ways: 'off the job training' and 'on the job training'. This educational method that bases on relation
between teacher and apprentice has continued its process with certain norms. In this essay, we will try to discuss
this process of moral and vocational education which has practiced according to certain methods and norms, with
its stages and different dimensions in the context of master/teacher education.
Key Words: Ahi Community, Master/Teacher Education, Moral-Vocational Education, Ottoman.
Giriş
Selçuklular döneminde ortaya çıkıp Osmanlı devletinin ilk yüzyıllarında da etkili olmuş önemli bir
yaygın eğitim kurumu olan ahîlik, küçük esnaf, usta, kalfa ve çırakları içine alan, onların dayanışmaları kadar
mesleklerini dürüstlük ve özenle yapmalarını, ayrıca eğitilmelerini amaçlayan bir lonca teşkilatı olarak
tanımlanabilir. (Akyüz, 2013:52)
Ahî birlikleri kendine özgü bir felsefesi, dünya görüşü, ilkeleri olan ve bunları çeşitli eğitim
faaliyetleriyle topluma yaymaya çalışan bir okul niteliğindedir. Bir eğitim kurumu olarak incelendiğinde ahî
birliklerinin askeri, dinî-ahlakî ve meslekî alanlarda eğitim ve öğretim hizmeti verdiği, bu eğitimin amacının ise
insanı mükemmelleştirmek, hayata hazırlamak, bir meslekte yetkinleştirmek, davranışlarında dengeli hareket
etmesini bilen, çevresine uyum sağlayabilen ve başkalarının haklarına riayet eden bir insan yetiştirmek olduğu
görülmektedir. (Duman, 2012:182)
İçerisinde ahlakî olduğu kadar meslekî bir eğitimin de yer aldığı ahî teşkilatına küçük yaşta intisab
eden bir öğrenci, icra ettiği meslek ve sanat kolunun ustası tarafından, mesleğine göre değişebilen bir sürede
eğitimini alır ve kendisi de öğrenci yetiştirmek üzere usta seviyesine yükselirdi. Biz de bu tebliğimizde ahî
teşkilatında eğitim sistemin temel özelliklerine kısaca temas ettikten sonra işe yamaklıkla başlayan öğrencinin
usta olana kadar hem ahlakî hem de meslekî olarak geçirdiği eğitim sürecini işleyecek ve böylece ahî teşkilatında
bir yamak/öğrencinin nasıl işinin ve sanatının ehli bir usta/öğretmene dönüştüğünü göz önüne koymaya
çalışacağız.
1082