International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
gelecek kuşaklara aktarılmış olur. Edebiyat tarihinin kültür taşıyıcı ve aktarıcı rolü bu anlamda öne çıkarken,
bireylere bu kültürel aktarımda önemli görevler düşer. Okullarda edebiyat tarihi öğretimi ile geçmişe dair tüm
bilgi ve birikimleri taşıma, o bilgilere yenilerini ekleme, güncelleme ve derinleştirme imkânı öğrencilere verilir.
Bu anlamda edebiyat tarihi öğretimi son derece mühim ve değer yüklüdür. Geleceği sağlam temeller üzerine
kurabilmek ve yarınlara gülümseyerek bakabilmek için tarih bilinci, yerli unsur bilgisinin alıcıya nasıl ve ne
zaman verilmesi gerektiği birtakım tartışmaları gündeme getirir. Ali Canip Yöntem, edebiyat tarihi derslerinin
yüksek öğretimde okutulması gerektiğini düşünür. Çünkü onun kanaatine göre ortaöğretimde çocukların hayal
dünyalarını, karakterlerini, zekâ ve ruhi melekelerini geliştirmek için gerekli edebiyat bilgileri verilmiş, bu
hassasiyetlerle seçilen metinler okutulmuş ve yüksek öğretim için öğrencilerde belli bir altyapı kurulmuş olur.
Lanson’a ait olan bu prensibi benimseyen Yöntem, edebiyat tarihi öğretiminden önce çocuklar için duygusal ve
zihinsel bir zeminin oluşturulmasını, edebi zevklerinin geliştirilmesini önemser. Daha ortaöğretimde yoğun bir
edebiyat tarihi yüklemesiyle çocukların zihni uzak geçmiş içinde bir mezarlıkta dolaşır şekilde bırakılmamalıdır
(Özcan, 1997, s. 152-157). Dolayısıyla edebiyat tarihi öğretimi, daha çok yüksek öğretimde işe yarar. Çünkü
hitap edilecek kitlede belli bir altyapı oluşturulduğu ve edebiyat tarihini kavrama, olayları doğru yerlerde
kodlama yani bilişsel süreçte yetkinlik sağlanmış olacağı için daha olumlu sonuçlar alınacaktır. Ortaöğretimde
edebiyat tarihine ilişkin kısa bilgiler verilebilir.
Edebiyat tarihçileri çalışmalarıyla geçmişi silinmekten edebi isimleri unutulmaktan eski zevk ve hazzı yok
olmaktan kurtarırken yalnızca bilgi verici değil, insanlığın ve evrensel değerlerin değişim ve gelişimi noktasında
da aydınlatıcı olur. Edebiyat tarihçilerinin tarihten hareketle ortaya koyduğu bu bilgi, aynı zamanda okuyucunun
zihnî melekelerini felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi sosyal kültürlerle de süsler. Bu durumda tarih kültürü, genel
kültürün bir parçası olmakla birlikte aynı zamanda kaynağını da oluşturmaktadır. Bu kaynağı yansıtan ve
gösteren araç ise, sanat kültürüdür (Erol, 2012, s. 62).
Türk Edebiyatı Öğretim Programında edebiyatla ilgili şu ifadelere yer verilmiştir: “Güzel sanatların bir dalı
olan edebiyatın insanlığın ilk dönemlerinden beri, her yerde ve zamanda varlığını sürdürmesi, bizlere onun
insana özgü vazgeçilmez bir ihtiyacı karşıladığını düşündürmektedir. Edebiyatın bu özelliğini, insanın sanat
yapma varlık şartına bağlayanların da olduğu bilinmektedir. Edebî eser, dille gerçekleşen güzel sanat ürünüdür.
Özgünlüğü de tarihî ve kültürel olanla yakın ilişkisinden kaynaklanır. Edebî metin, sanat ve kültür etkinliklerinin
iç içe girdiği bir alanda oluşur. Zaten dil, kültür alanının hem yapıcısı hem de ifade aracıdır. Bu durum edebiyat
eğitimine, kültür ve sanat eğitimi arasında ayrı bir önem kazandırmaktadır” (TEDÖP, 2005, s. 1).
Tarih ve sanat kültürünün içiçeliği edebiyat tarihine işaret eder. Bir milletin kendini, değerlerini tanıması,
özüne ilişkin temel bilgilere ulaşması, yok oluştan kurtularak bir bilince ulaşması noktasındaki tüm değerlerin
taşıyıcısı ve yükleyeni bir anlamda edebiyat tarihidir.
Ahlakî Eğitim İçin Edebiyat Tarihinin Değer Eğitimine Katkısı
Yazılı tarihinden başlangıcından bu yana insanların düşünce dünyaları, bakış açıları, değerleri yazdıkları
eserleri etkilemiştir. Bu eserler ise yazıldıkları andan itibaren diğer insanların davranışlarının, duygu ve
düşüncelerinin, dahası temel değerlerinin belirleyeni olmuştur. Bu etkileşimle günümüze ulaşan edebiyat
tarihlerinin öğretimiyle öğrencilerin ahlaki bakımdan değer eğitimine katkı, en çok biblioterapi yöntemiyle
sağlanır. Biblioterapi, “bireylerin kendilerini tanımaları, sosyal çevrelerini anlamaları, problemlerini çözmeleri
noktasında okuma yoluyla edebi metinlerden faydalanma” (Bodont, 1980; akt. Öner ve Yeşilyaprak, 2006, s.
559) anlamına gelir. “Biblioterapinin doğru zamanda doğru bilgiyi doğru kişilerle buluşturma” (Philpot, 1997)
şeklindeki tanımı, bizi daha önce sözünü ettiğimiz Yöntem’in edebiyat tarihinin hangi zamanda öğrencilere
okutulması gerektiğine dair açıklamalarına götürür. Edebi okumalar, örnek metin seçkileri, döneme yayılan bir
anlayış sonucu farklı tür veya eserlerde işlenen ortak konunun okuyucudaki değişik yansımaları gibi unsurlar
edebiyat tarihi öğretiminde yardımcı unsurlar olarak karşımıza çıkarlar. Edebiyat tarihi kitaplarını okumak ve
onların üzerinde eleştirel düşünmek alıcının kazanacağı en mühim erdemlerdir.
Edebiyat tarihi dersleri ile bilhassa öğrencilere tek taraflı veya sabit fikirli bir bakış açısı yerine çok yönlü ve
özgürce düşünebilme değeri kazandırılır. Herhangi bir olay, dönemin algısına göre farklı kişiler tarafından farklı
yorumlanabilir. O olayı yanlı olarak veya tek taraflı acımasız bir şekilde çözümlemeye çalışmak, geçmişe
saygısızlık ve haksızlıktır. Bu bağlamda edebiyat tarihi öğretimi yapılırken aynı olayın değişik çevrelerce
yorumlanışı, algılanışı ve ulaştığı nokta değerlendirilmeye çalışılmalıdır. Görünenin arkasındaki görebilme, eş
zamanlı veya ard zamanlı taramaları adilane bir şekilde gerçekleştirebilme ve kanıtlara dayalı araştırma yaparak
vakalara objektif bakabilme edebiyat tarihi öğretiminde temel ahlaki değer noktalarından olmalıdır. Çok geniş
bir alana ve meçhullerle dolu bir geçmişe sahip olan Türk edebiyatı; araştırmacılardan dürüstlüğü, azmi, emeğe
saygıyı, geniş perspektifli bakış açılarını, hoşgörüyü, ilim, tevazu ve teşekkür etmeyi, işbirliğiyle paylaşımcı
çalışmayı, meraklı ve sorgulayıcı olmayı, her türlü taraftarlıktan uzak durarak ayrımcılık yerine bütünleyici
365