International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
olmayı, bazı yanlış kabullere karşı dikkatli ve sağduyulu davranmayı, empati kurmayı gerekli kılar. İnsan yaşamı
için de temel düsturlardan olan bu unsurlardan her biri edebiyat tarihçisinin, edebiyat öğretmeninin ve
öğrencisinin karşılaşacağı ve tecrübe edeceği noktalardır. Edebiyat tarihi içinde barındırdığı bu değerleri çeşitli
vesilelerle alıcıya ulaştırmakta ve temel değer eğitimine bu çok önemli hususlarda katkı sağlamaktadır.
Değerlerin aktarılması topluma uyumun yani sosyalleşmenin de ilk basamağını oluşturur. Ortak değer yargıları,
sosyalleşen bireyin diğer insanlarla aynı düşüncede buluşmasını kolaylaştırır. Elbette farklılıklar zenginliktir
ancak aynîlikler de toplumun kaynaşması, bir noktada buluşabilmesinde önem taşır. Sosyalleşme, birçok
değişkenin bir araya gelip bunların ferde aktarılması ve ferdin de bunları davranışa dönüştürmesi sürecidir.
Sergilenen davranış kalıplarının kaynağını değerler oluşturur. Değer ve normlar, milletin günlük yaşamını
şekillendiren en güçlü kültür unsurlarıdır (Uyar, 2007, s. 104). Medeniyetlerin varlıklarını sürdürebilmeleri
ancak değerlerini yeni nesillere aktarabilmeleriyle mümkün olduğuna göre, özellikle üzerine yoğunlaştığımız
edebiyat tarihi öğretimi, bünyesindeki çok sayıda değerin alıcılara aktarılması noktasında hayati öneme sahiptir.
Günümüz Dünyasını Anlamak İçin Edebiyat Tarihinin Değer Eğitimine Katkısı
Bu maddeyi açıklamaya girişmeden evvel, söze Ali Canip Yöntem’in konuyla alakalı bir anısıyla başlamak
istiyorum:
“Bir gün pek değerli bir zat Ali Canip’i edebiyat tarihine dair yazdığı yazılar sebebiyle tarizen; “Bu hafta yine
mezardan kimi çıkarıyorsunuz! der gibi pek nükteli bir sual sorar. Ali Canip, sual üzerine öyle sıkılır ki şöyle
cevap verir: Tali gariptir, kimisi mevzuunu mezardan çıkarır, kimimizi mezara gömer!” (Sevgi ve Özcan, 2005,
s. 541).
Yöntem’in de vurguladığı üzere, geçmiş içinde büyük bir zenginliğin gizli olduğu, deşeledikçe farklı bir
yüzüyle karşılaştığımız bilgi mezarıdır ancak bugüne ışıktır. Geçmiş önceye ait anlamı taşır ancak geçmiş aynı
zamanda bugünü anlama ve anlamlandırmada ilk çıkış noktasıdır. Mezardan çıkarılan her mevzu, günümüzde
daha sağlam adımlar atmamızda önemli yer tutar.
Ülkemizde edebiyat tarihi özelliği taşıyan ilk çalışma 1889’da Abdülhalim Memduh’un yazdığı Tarih-i
Edebiyat-ı Osmaniye’dir. Abdülhalim Memduh, Donaldo’dan tam 200 yıl sonra, ilk defa bu tür adını kitabının
adına yerleştirerek Tarihi Edebiyat-ı Osmaniye’yi yazmıştır. Bilimsel çalışmalara dayanan edebiyat tarihi ise
sistemli olarak ilk kez 1928’de Fuat Köprülü tarafından yazılmıştır. Edebiyat tarihi yazımı hususunda Köprülü,
“Evvela, müverrihlerin meşgul olduğu mevzu mazidir; öyle bir mazi ki eseri kalmamış ancak bilvasıta bazı izler,
vesikalar bırakmıştır; müverrih, onların yardımıyla, geçen bir sahneyi yeniden yaşatmaya çalışacaktır; hâlbuki
bizim mevzuumuz mazi olmakla beraber, aynı zamanda da hâldir; yani geçmeyen, devam eden, gözlerimizin
önünde yaşayan bir mazi” (Köprülü, 2004, s. 43-44) demektedir. Alıntı çok açıkça ifade etmektedir ki edebiyatın
tarihi aynı zamanda insanlığın, insanımızın bizlerin tarihidir. Geçmiş, deneyimlerle, yaşanmışlıklarla dolayısıyla
çok sayıda kıssadan hisseyle doludur. Geçmişi iyi bilmek, gelecekte yapılan her işte daha özenli olmayı, daha
doğru hareket etmeyi sağlar. Bugün, geçmişin bir yansımasıdır. Bu bakımdan her şekilde geçmişin yol
göstericiliğinden faydalanmak gerekir. Ali Canip Yöntem’in “Mazi bilgisi, hali anlamak için bir anahtardır.
Tarih, mazi ile iştigal eder, mazi ise halin tarihidir” (Sevgi ve Özcan, 2005, s. 543) sözü aslında bu başlığı çok
net özetlemektedir.
“Bugün ile geçmiş arasında kesintisiz bir diyalog” (Carr, 1987, s. 41) olan edebiyat tarihinin ders olarak
öğretilmesi ile hedeflenen öğrencilere geçmişin bilgilerini vererek tarihini, değerlerini, kültürünü tanımaları ve
benimsemeleridir. Diğer önemli nokta ise bu bilinçle yeni nesillere aynı birikimi aktarmalarıdır. Geçmişe
bağlılık, kültüre bağlılık ve sadakat kazanılan erdemlerdir. Bununla birlikte geçmişin bilgisi öğretilirken içinde
yaşanılan toplumun kimliği öğrenciye aktarılmaya çalışılarak kimlik gelişimine de yardımcı olunmaktadır.
Kişisel ve Bilişsel Beceri Kazandırılması İçin Edebiyat Tarihi
Eğitimin tarih boyunca, öğrencilerin akademik başarılarını yükseltmek ve iyi karakter özellikleri
göstermelerini sağlamak üzere iki ana hedefi olmuştur (Lickona 1993, 12-15). Edebiyat tarihi öğretimiyle genel
olarak öğrencilere çoğulcu düşünme, yorum ve değerlendirme yapabilme, bilgiyi sentezleme, eleştirel bakış gibi
beceri ve davranışlar kazandırılır. Sosyal, kültürel ve ahlaki gelişimi göstermesi, milli bilinç ve mahalli algı
oluşturarak milli kimlik yaratması, birden fazla alana ilgi duyarak olayları çoğulcu yöntemler ile değerlendirme
yetisi kazandırması, geçmiş hakkında doğru ve sağlıklı bilgiler edinme imkânı sunması, toplumsal değişim ve
gelişimin evrensel boyuttaki izlerini tespit edebilmesi, günümüzü anlama, geçmiş ve bugün arasında bağlantı
kurabilme becerisi kazandırması… bakımlarından edebiyat tarihi son derece eğitsel ve faydalıdır. Bu maddelere
dikkatle bakıldığında bu amaçların bir kısmının değerlerle ilgili olduğu ve değer aktarımını içerdiği görülür. Bu
366