International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
ilke olduğunu, bu ilkenin yıkılmasının devletin yıkılması anlamına geleceğini iddia etmektedir (Platon,
1999: 434b-c).
II. İdeal Devlette Filozof Eğitimi
Bu bölümde ideal devletin yönetimini devralan filozofların nasıl bir eğitime tabi tutuldukları
incelenecektir.Bu bağlamda, “Platon’un ideal devletinde eğitim ne anlama gelmektedir ve bu eğitimin
temel ilkeleri nelerdir?” sorusuna cevap aranacaktır.
Platon, eğitimle ilgili görüşlerini Devlet adlı eserinin VII. kitabında detaylı bir şekilde ele
almaktadır.Biz de burada onun eğitimle ilgili görüşlerinidört ana başlık altında ele alacağız.
1. Eğitim, "Doxa (Sanı)"dan "Episteme (İdeanın/Gerçeğin Bilgisi)"ye Giden Bir Süreçtir
Platon'a göre eğitim, ruhun doğuştan getirmiş olduğu öğrenme gücünü iyiden yana çevirme ve
bunun için en kolay, en doğru yolu bulma sanatıdır (Platon, 1999: 518d).Onun bu tanımı en açık şekilde,
felsefe tarihinde meşhur olmuş olan "Mağara Benzetmesi"nde görülmektedir. Eğitimli insan ile eğitimsiz
insan arasındaki ayrımı göstermeyi amaçlayan bu anaoloji Devlet'in VII. kitabında şu şekilde ortaya
konulmaktadır:
"İnsan denen yaratığı eğitimle aydınlanmış ve aydınlanmamış olarak düşün. Bunu şöyle bir
benzetmeyle anlatayım: Yeraltında bir mağaramsı yer, içinde insanlar. Önde boydan boya ışığa
açılan bir giriş. İnsanlar çocukluklarından beri ayaklarından, boyunlarından zincire vurulmuş,
bu mağarada yaşıyorlar. Ne kımıldayabiliyorlar ne de burunlarının ucundan başka bir yer
görebiliyorlar. Öyle sıkı sıkıya bağlanmışlar ki, kafalarını bile oynatamıyorlar. Yüksek bir yerde
yakılmış bir ateş parıldıyor arkalarında. Mahpuslarla ateş arasında dimdik bir yol var. Bu yol
boyunca alçak bir duvar, hani şu kukla oynatanların seyircilerle kendi arasına koydukları ve
üstünde marifetlerini gösterdikleri bölge var ya, onun gibi bir duvar... Bu durumdaki insanlar
kendilerini ve yanlarındakileri nasıl görürler? Ancak arkalarındaki ateşin aydınlığıyla
mağarada karşılarına vuran gölgeleri görebilirler, değil mi?... Bu zindanın içinde bir de yankı
düşün. Geçenlerden biri her konuştukça, mahpuslar bu sesi karşılarındaki gölgenin sesi
sanmazlar mı?... Bu adamların gözünde gerçek, yapma nesnelerin gölgelerinden başka bir şey
olamaz ister istemez, değil mi?.... Şimdi düşün: Bu adamların zincirlerini çözer, bilgisizliklerine
son verirsen, her şeyi olduğu gibi görürlerse ne yaparlar? Mahpuslardan birini kurtaralım,
ayağa kaldıralım, başını çevirelim, gözlerini ışığa kaldırsın. Bütün bu hareketler ona acı
verecek. Gölgelerini gördüğü nesnelere gözü kamaşarak bakacak. Ona demin gördüğün şeyler
sadece boş gölgelerdi, şimdiyse gerçeğe daha yakınsın.... Mağaradan kurtulan adam, mağarada
kalanlara imrenir mi? O, ünleri o kazançları sağlayanları kıskanır mı?" (Platon, 1999: 514a vd)
Benzetmede de ortaya konulduğu gibi Platon için eğitim, mağarada bulunan ve gerçek varlıklar
olan ideaların gölgelerini gerçek zanneden insanın, mağaradan kurtarılıp, gölgelerin asıl sahibi olan
ideaların bilgisine ulaşma sürecine işaret etmektedir. Onun bu yaklaşımı, epistemolojisinde yer alan
ideaların bilgisi anlamına gelen "episteme" ile ideaların gölgesinin bilgisi anlamına gelen "doxa"
arasındaki ayrımına dayanmaktadır. Bu bağlamda episteme, doğru bilgiyi ifade ederken, doxa ise bilgi
yerine sanıyı ifade etmektedir. Bu ayrıma göre Platon'un sanı dediği şey, duyulur dünyadan duyu
organlarımızla elde ettiğimiz muğlak verilerdir ve bunlar bu haliyle doğru bilgi olarak kabul
edilemezler.Çünkü bu bilgi, asıl gerçeklikler olan ideaların birer yansıması olan gölge varlıkların
algılarıdır. Fakat doğru bilgi yani episteme ise asıl gerçeklik olan ideaların bilgisidir (Arslan, 2006: 228).
Mağara benzetmesi, Platon sisteminde eğitimin gücüne işaret etmektedir. Bu benzetmeyle Platon, mevcut
toplumdaki insanların epistemolojik durumlarını göz önüne sermektedir. Bu benzetme arkaplanında iki
memnuniyetsizliği barındırmaktadır. Birincisi, o ana kadarki yaşantının sadece gölgeleri izlemek ve
yankıları dinlemek olduğunu fark etmekten kaynaklanan memnuniyetsizlik; ikincisi ise mevcut
epistemolojik seviyenin farkına varılmasından kaynaklanan memnuniyetsizlik (Lear J. , 2006: 34). Platon,
1093