International Teacher Education Conference 2014 1

International Teacher Education Conference 2014
Foreign Intelligence, s. 511).
Bu bağlamda, Hristiyanlık’ın temel dogma ve düşüncelerinin yaygınlaşmasında gerek varoluşsal gerekse
fonksiyonel açıdan hayati olan misyonerlerin, eğitim gördükleri kolejlerin, seminarilerin, teoloji fakültelerinin,
araştırma enstitülerinin vs. kurumların günümüzde en yaygın dinsel-siyasal hareket olan misyonerliğin iyi
anlaşılıp tahlil edilmesinde önemi büyüktür. Misyoner öğretmen yetiştiren merkezler üzerindeki müstakil
çalışmalar, misyon anlayışının daha iyi kavranmasına yardımcı olurken, misyonerlerin hem içinde yaşadıkları
hem görevlendirildikleri sosyal-siyasal çevreye yönelik düşüncelerinin nasıl şekillendiğini irdelemeye katkı
sağlamaktadır. İsa Mesih, kurtuluş, günah, tövbe kavramları etrafında gelişen eğitim programları misyon
hareketinde merkezi bir önemi haizdir. İngiliz Anglikan Kilisesi’ne bağlı Church Missionary Society’nin
Islington’daki koleji; XIX. yüzyılda insanoğlunun kötülüğün tahakkümünden kurtarılması, şeytanın
yeryüzündeki saltanatının son bulması, gönül ve ruhun yüce kudrete, ilahi çağrıya açılması mesajlarını yayan ve
hesap günü konusunda halkı uyararak onları tövbeye ve Tanrı’ya imana davet eden kimseleri yetiştiren
kurumlardan biridir. Araştırmanın temel problemi; kendilerini insanların kurtuluşu için aracılar, Tanrı’nın
mutlak hakimiyetine inanan muvahhidler ve Hristiyan geleneğinin haricinde kalan tüm anlayışları değiştirmeye
çalışan sosyal inşacılar olarak gören misyonerlerin nasıl bir özel-öğretmenlik eğitiminden –ders programları,
öğretim kadrosu, teşkilat yapısı, değerlendirme süreci– geçerek görevlendirildikleri konusudur. Böylece
imparatorluktaki misyoner okullarında faaliyet gösteren “misyoner öğretmen” fenomeninin aydınlatılmasına
katkı sağlamak hedeflenmiştir. Bu kapsamda XIX. yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğu’nda en yoğun ve etkili
faaliyet gösteren Church Missionary Society’ye (CMS) mensup misyonerlerin elyazılı metinleri, gelen-giden
evrakı, fotoğraflar, merkez tarafından alınan kararlar kendi koşulları içerisinde, olduğu gibi tarihsel yöntemden
ve söz konusu cemiyet hakkında kaleme alınmış eser, makale ve tezlerden oluşan ikinci el kaynaklar tarihsel
araştırma deseninden yararlanılarak yorumlanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler. Islington Koleji, eğitim, eğitim programı, misyoner, cemiyet, Church Missionary Society.
OSMANLI MİSYONER OKULLARINDAKİ ÖĞRETMENLERİN EĞİTİMİ : ISLINGTON KOLEJİ
(1825-1879)
Misyoner yetiştirme merkezleri dini hayatı anlama ve algılama noktasında öğrencilerine bir inanç ve düşünce
sistematiği sunan, bu inanç ve düşünce çerçevesinde davranış kalıplarını içeren bir yaşam tarzı endoktrine eden
ve yine bu çerçevede misyoner adaylarının doğal ve sosyal çevreleriyle münasebetlerini düzenlemelerini
öngören bir programı takip etmeleri açısından dinsel ve siyasal Hristiyan yayılmacılığında önemlidir. Bu
doğrultuda faaliyette bulunan öğretim elemanları, misyoner adaylarının düşünce ve davranış kalıplarını
belirleme ve yönlendirme çabasında olmuşlar, dolayısıyla misyoner kimliğinin inşasında kalıcı izler
bırakmışlardır. Bu merkezler arasında dünyanın en büyük Protestan teşkilatlarından biri olan İngiliz Anglikan
Kilisesi’ne bağlı Church Missionary Society’nin (CMS) [Doggett, 1941; Hodder, 1901; Stock, 1899; Barnes,
1906; Latourette, 1958; Latourette, C. 2, 1970] 1825 senesinde açtığı Islington Misyoner Enstitüsü –sonradan
koleji- uyguladığı programları, temsil ettiği düşünceleri ve hayat tarzı, mezunları ve yaptığı faaliyetleri
nedeniyle misyonerlik tarihinin akışına yön vermiştir. Mezunları arasında; yaşamları günümüze dek süregelen
çeşitli dinsel geleneklerin ortaya çıkışı açısından birer başlangıç olan, misyon hareketinin dinamiğini oluşturan
fikirlere önderlik etmiş bulunan simaların yer alması okulun önemini şüphe götürmez bir noktaya taşımaktadır
(Tottenham, 1847, s. 3).
Islington Koleji kurulduğu tarihten itibaren hem Anglo-Sakson taraftarlarının ve dostlarının hem de İngiliz
olmayan dindaşlarının ilgi odağı olmuştur. Bu ilgiye neden olan programın hedeflerinin, içeriğinin ne olduğu,
hangi yöntemler eşliğinde uygulandığı, değerlendirme kriterlerinin neler olduğu ve kimler tarafından tatbik
edildiği konuları bu araştırmanın temel problemleridir. Bu soruların cevaplanmasının Protestan misyon
anlayışını tanıma ve analitik olarak değerlendirme çabalarına katkı sağlayacağı fikriyse araştırmanın temel
varsayımıdır.
Türkçe alan yazında, yabancı dildekilerin aksine misyon hareketinin paradigmalarının belirlenmesinde,
misyoner eğitiminin yeri ve önemi araştırmacıların dikkatini çeken konular arasında yer almamaktadır. Nitekim
gerek Osmanlı İmparatorluğu’nda gerekse Türkiye Cumhuriyeti’nde azimle çalışan misyonerlerin faaliyetleri,
benimsedikleri doktrinleri incelenmişse de (Haydaroğlu, 1993; Vahapoğlu, 1990; Mutlu, 2005; Kocabaşoğlu,
1989; Dalyan, 2012; Erdoğan, 2008; Aykıt, 2006; Oymak, 2012; Turan, 2011; Tozlu, 1991; Sevinç, 2002;
Kırşehirlioğlu, 1963; Halidi-Ferruh, 1991; Gündüz-Aydın, 2002; Küçükoğlu, 2005; Türkiye’de Misyonerlik
Faaliyetleri, 2004), söz konusu misyonerlerin kimliğinin, öğretilerinin nasıl ve hangi şartlar altında şekillendiği
hakkında analitik çalışmaların yapıldığı söylenemez. Sözgelimi 1849’da Kudüs piskoposluğuna getirilen Samuel
Gobat’ın (CMS Arşivi, Circulars and Other Papers, V. 5, 1883-1887, G/AZ1/5, No. 18; V. 6, 1886-1891,
485