Επιμόρφωση και Εφαρμογή - Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής ...

Μάθημα ΙΙ.3.
Σχήμα ΙΙ.3-2: Πυρήνες Γνώσης και Ζώνες της Επικείμενης Ανάπτυξης.
Πηγή: Κόμης Β., 2004
Ο Vygotsky προσδιορίζει τη «ζώνη
της επικείμενης ανάπτυξης» σε
τρία επίπεδα:
• Στο ατομικό επίπεδο.
• Στο επίπεδο του πολιτισμικού
περιβάλλοντος του
συγκεκριμένου ατόμου.
• Στο ευρύτερο κοινωνικό
επίπεδο.
Ο όρος «πλαίσια στήριξης» (scaffolding)
προέρχεται από έρευνες των Wood,
Bruner και Ross (1976). Αναπτύχθηκε
ως μεταφορά, για να περιγραφεί το είδος
της βοήθειας που προσφέρεται από το
εκπαιδευτή ή έναν συνομήλικο για να
υποστηριχθεί η μάθηση. Ο εκπαιδευτής
προσφέρει βοήθεια μέχρι να επιτευχθεί ο
στόχος. Όταν ο εκπαιδευόμενος παίρνει
την ευθύνη για την απόκτηση της
επιδιωκόμενης γνώσης, ο εκπαιδευτής
αρχίζει τη βαθμιαία αφαίρεση των «πλαισίων στήριξης» (scaffolding) και
αφήνει τον εκπαιδευόμενο να δουλέψει στηριζόμενος όλο και περισσότερο στις
δυνάμεις του. Τα πλαίσια στήριξης (scaffolding) είναι πραγματικά μια γέφυρα
που χτίζεται ανάμεσα σε αυτά που οι εκπαιδευόμενοι ξέρουν και σ’ αυτά που
πρόκειται να μάθουν.
Με πολλούς τρόπους μπορούμε να πετύχουμε τη δημιουργία του πλαισίου
στήριξης (scaffolding) κατά τη διαδικασία της μάθησης, όπως κομματιάζοντας
τον επιδιωκόμενο στόχο σε επιμέρους, χρησιμοποιώντας:
• το «think aloud»,
• την ομαδική εργασία και το διάλογο,
• τις ερωτήσεις,
• την προπόνηση (coaching),
• τα υποδείγματα (cue cards) ή
• τη μοντελοποίηση (modelling).
Η κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky εφαρμόζεται σε
συνεργατικά μαθησιακά πληροφοριακά περιβάλλοντα. Η συνεργατική μάθηση
βασίζεται στην αλληλεπίδραση του εκπαιδευομένου με το μαθησιακό στόχο και
τα διαθέσιμα εργαλεία. Ο Vygotsky υπογραμμίζει τη σημασία του διαλόγου ως
όργανο με το οποίο τα άτομα συλλογικά ή ατομικά μπορούν να
διαπραγματευτούν τους εννοιολογικούς μετασχηματισμούς.
Σύμφωνα με τον Vygotsky:
• Πρέπει να γίνεται εστίαση στην κοινωνική πτυχή της γνώσης
(αντιπαραβάλλεται συχνά με τον Piaget).
• Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αποτελούν αρχική πηγή γνώσης και
συμπεριφοράς.
• Η μάθηση βελτιστοποιείται μέσα από τις αλληλεπιδράσεις και τη
συνεργασία με τους πιο ικανούς εκπαιδευόμενους.
• Επαυξητική μάθηση (incremental learning) η οποία επιτυγχάνεται μέσω
της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και συνεργασίας με τους πιο ικανούς που
μπορεί να είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι συμμαθητές, αναφέρεται ως
«ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης» (proximal development).
101