Minority v subsytéme kultúry

We współczesnych interpretacjach odchodzi się od kategorii przedstawiających czas wolny jako tworzenie sił zużytkowanychw pracy (funkcja regeneracyjna) i przechodzi się do funkcji ludyczno-przyjemnościowej (funkcja rozrywkowa), aby ostatecznieskoncentrować się na samorozwoju i wolności twórczej (funkcja autokreacyjna). Czas wolny traci dla jednostki charakter normatywno-moralistycznyi staje się szansą obrony przed alienacją, depersonalizacją i ubezwłasnowolnieniem. Jak wykazują wynikiwspółczesnych badań – wpływ na zróżnicowane możliwości korzystania przez dorosłych z czasu wolnego mają takie czynniki,jak: płeć, wiek, poziom wykształcenia, ukształtowane wzory zachowań w czasie wolnym, poziom dochodów, wyposażeniegospodarstw domowych, liczba dzieci w rodzinie, miejsce zamieszkania, stosunek do pracy, uwarunkowania klimatyczne 419 .A ponieważ czas wolny spełnia bardzo ważną rolę w ogólnym rozwoju człowieka, należy dołożyć wszelkich starań, aby właściwiego zorganizować. Podejmowane działania powinny wzbogacać sferę intelektualną i społeczną, wprowadzać w świat wartościmoralnych i estetycznych, poprawiać tężyznę fizyczną 420 .Cywilizacja XXI wieku a czas wolnyWażną kwestią związaną z funkcjonowaniem czasu wolnego jest cywilizacja czasu wolnego w warunkach postępu naukowo-technicznego.Cywilizacja ta może iść w dwóch kierunkach: jednym z nich jest humanistyczny rozwój człowieka w atmosferzespontanicznej twórczości, w drugim zaś nieustanna pogoń za zdobywaniem dóbr materialnych. Można zatem stwierdzić,że cywilizacja czasu wolnego ma do wyboru model być albo mieć. Nie wiadomo dokładnie jak duży odsetek osób opowiadasię za którymś z modeli, ale jednocześnie wiadomo, że akceptowany model realizacji czasu wolnego powinien być wypełnionytreściami zapewniającymi duchowy i moralny rozwój człowieka 421 .Najczęściej pojawiające się i wybierane propozycje zagospodarowania czasu wolnego mają obecnie charakter globalny,masowy i na ogół również popkulturowy. Jeżeli koncert, to muzyki pop, jeżeli literatura, to popularna, jeżeli sport, to ten masowyi najlepiej oglądany, a nie samodzielnie uprawiany. Kultura masowa jest odpowiedzią na realnie istniejącą potrzebę społeczną– potrzebę wyrwania się z kręgu alienacji życia codziennego i pracy, potrzebę łatwego i szybkiego wkomponowania sięw nurt ciekawych wydarzeń. Różne formy kultury masowej wypełniają czas wolny jako domenę odprężenia, uwolnienia odstanu napięcia, wypoczynku i uspokojenia – niekoniecznie powodując wypoczynek, a czasem wręcz dodatkowo obciążającukład psychomotoryczny 422 .Przeciętny członek społeczeństwa globalnego, wypełniając swój wolny czas imprezami rozrywkowymi nie zdaje sobiesprawy z faktu, że tak chętnie wybierana kultura masowa jest czynnikiem manipulacji ekonomicznej. Producenci produktów popsztucznie pobudzają popyt, wytwarzają wyimaginowane potrzeby, a w interesie osób sprzedających produkty masowe (festyny,koncerty, widowiska sportowe, czasopisma) jest wywołanie u odbiorcy bierności i bezrefleksyjności – staje się on wówczas cennymkonsumentem, ponieważ daje się uwieść reklamie. Charakterystyczne dla kultury masowej dążenie do objęcia zasięgiemkomunikowanych treści możliwie najliczniejszej rzeszy publiczności prowadzi do obniżenia poziomu tych treści. Dominuje koncepcjanajniższego wspólnego mianownika jako wyznacznika poziomu kultury masowej i dostosowanie poziomu utworu dopoziomu odbiorcy o elementarnym wykształceniu 423 .Szczególnym wyrazem „cywilizacji” współczesnej jest niepohamowane i nieograniczone dążenie do konsumpcji i dozapewnienia sobie dostępu do dóbr i usług (cywilizacja konsumpcji, konsumpcjonizm). Przeciętnie wykształcony, nieświadomyczłonek społeczności podlega bezrefleksyjnie wypełnianiu czasu wolnego przez produkty masowe, niejako kupuje sobie „czaswolny w proszku”. Niejednokrotnie zdarza się, że osoba dobrze sytuowana, posiadająca dobra materialne w postaci rakiet do419 LALEK, D. – PILCH, T. (eds.) Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 1999, s. 42.420 ALEJZIAK, B. Samowychowanie a turystyka. Kraków: Albis, 2008, s. 33.421 SUPREWICZ, J. Socjologia turystyki. Lublin: Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza, 2005, s. 69.422 KWILECKA, M. – BROŻEK, Z. Bezpośrednie funkcje rekreacji. Warszawa: AImaMer Wyższa Szkoła Ekonomiczna, 2007, s. 80.423 Ibid., s. 80 – 81.217