II. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler

1. GİRİŞ
Çalışmak yaşamın bir parçasıdır. Ancak bazen insanlar yaptıkları işten ve çalıştıkları ortamdan kaynaklanan
sağlık sorunları ile karşılaşabilmektedirler. Oysa yaşamak nasıl bir insan hakkı ise, sağlıklı
ve güvenli bir ortamda da çalışmak da bir insan hakkıdır (Esmek, Demircen, Oflaslı ve Baysek,2003).
Bu doğrultuda, sağlıklı ve güvenli iş ortamı ve güvenli istihdam özellikle sağlık çalışanları arasında
çok önemlidir. Hatta Uluslar arası Hemşireler Birliği (ICN) bu düşüncelerden yola çıkarak 2006 temasını
güvenli ortam-güvenli istihdam üzerine oluşturmuş ve 2007 temasını da pozitif uygulama-çalışma
ortamı üzerine odaklamıştır. Çalışma yaşamında kalitenin arttırılması hasta bakım kalitesinde de artışa
yansıyacaktır. Diğer yandan, bir iş ortamında çalışanın sağlıklı olması sadece kendisini değil aynı zamanda
hizmet verdiği kişileri de etkilemektedir. Bu bağlamdan belirtildiğinde; sağlık çalışanının sağlıklı
olması, sağlık hizmeti alanın sağlığını ve yaşam kalitesini arttırır. Çalışanın sağlığı ile çalışma ortamı
arasında iki yönlü bir etkileşim vardır. Sağlık; çalışma yaşamını, çalışma yaşamı da sağlığı etkiler
(Parlar, 2008:547). Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 1950 yılında
iş sağlığını; bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üst
düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmaları şeklinde tanımlamışlardır (Bilir ve Yıldız,2006).
İşin ve çalışma sürecinin neden olduğu birçok sağlık sorunu ve iş kazaları gibi çalışma ortamlarından
kaynaklanan tehlikeler sağlığı doğrudan etkilemektedir. Bu da sağlıklı çalışma ortamının
önemini çok daha açık olarak göstermektedir (Bilir, 2005:9).
İş sağlığı ve iş güvenliği bakımından önemli riskler taşıyan çalışma alanlarından biri de sağlık hizmetleri
alanıdır. Sağlık hizmetlerinin birçok alanında özellikle de hastanelerde çalışanların sağlıklarını
olumsuz yönde etkileyen pek çok risk faktörü vardır (Janowitz vd, 2005). Hastaneler, birçok iş kolunu
bünyesinde barındıran kuruluşlardır. Hastaneler haricinde hiçbir iş yerinde elektrikli-elektronik
cihazların sürekli kullanımı, ağır malzemelerin taşınması, kimyasal maddeler ile işlemler, radyoaktif
maddelerin kullanımı, enfeksiyon riski taşıyan biyolojik materyal, kesici-delici aletler bir arada bulunmamaktadır.
Hastane içinde binlerce kişi için üç öğün yemek hazırlayan mutfak, sürekli temiz malzeme
sağlaması gereken çamaşırhane, sterilizasyon ünitesi, çeşitli bürolar, depolar bulunduğu gibi, büyük
bir alışveriş merkezinin hafta sonunda görülebilecek kalabalığı da yer almaktadır. Tüm bu etmenlerle
birlikte yoğun çalışma temposu, uzun süreli ve kesintisiz çalışma, ergonomik olmayan çalışma
ortamları ve iş gerilimi sağlık çalışanlarının diğer iş kollarında çalışanlara göre çok daha çeşitli meslek
riskleri ile karşılaşmasına ve sağlıklarının olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır (Abbasoğlu vd,
2006: 173). Sağlık çalışanlarının meslek riskleri ile karşılaşma olasılığı mesleğine, yaptığı işe, çalıştığı
bölüme göre değişiklik göstermektedir. Örneğin; radyoloji ve nükleer tıp bölümlerinde çalışanlar
için radyasyon, sterilizasyon ünitelerinde çalışanlar için cıva ve gluteraldehid maruziyeti risk oluştururken
ameliyathane çalışanları için toksik gazların etkisi olmaktadır (Dokuzoğlu, 2004: 403). Hemşirelerin
ise hastayla daha fazla zaman geçiren ve bakımlarını doğrudan yerine getiren kişi olmaları nedeniyle
sağlık riskleri ile karşılaşma olasılıkları diğer sağlık personelinden daha yüksektir (Karwowski
vd, 2005: 13). Hemşirelik, uzun süreli çalışma, aşırı iş yükü, zaman baskısı, zor ya da karmaşık görevler,
yetersiz dinlenme araları, tekdüzelik ve fiziksel olarak kötü iş koşulları (yer, sıcaklık ve ışıklandırma
gibi) gibi stresle ilgili risk faktörlerini içermektedir. Bununla birlikte; tedavi uygulamaları sırasında,
hizmet yoğunluğuna göre değişmek üzere uzun süre ayakta kalma, nöbetlerde uykusuzluk, beslenme
düzensizlikleri ile karşı karşıya kalmaktadırlar (Alçelik vd, 2005: 55). Sağlık personelinin eylemlerinin
çoğunluğu insanlara doğrudan hizmet sunmaya yönelik olduğundan, yapılacak olan en ufak
bir hata düzeltilmesi mümkün olmayan sonuçlara yol açabilir (Karadağ vd, 2004: 48). Sağlık çalışanlarında;
aralıklı kontrol muayeneleri, bağışıklanmaları, çalıştıkları ortamların ve çalışma koşullarının de-
107